همه بخش های بدن ما پیر می‌شود و مغز هم از این قاعده مستثنی نیست. همه ما شاهد انزوال طبیعی ذهنی نزدیکان کهنسال‌مان بوده‌ایم. متاسفانه، آنها با از دست دادن ماده خاکستری بخش پیشانی مغزشان، حافظه کوتاه مدت خود را از دست می دهند و به تدریج فعالیت های معمول روزانه شان را هم نمی‌توانند به راحتی انجام دهند.
حتی اگر دچار آلزایمر نشویم هم مغز ما پیر می‌شود. خبر خوب این است که عصب‌شناسان اکنون به ما نشان داده‌اند چگونه این پیری را به تاخیر بیاندازیم. در برخی موارد، حتی می توانیم با انجام فعالیت های به خصوصی این روند را معکوس کنیم، و بسیاری از آنها سرگرم کننده هم هستند.
در ادامه به ۷ مورد از این فعالیت‌ها اشاره می‌کنیم:
۱. مطالعه کنید
خواه به رمان های کلاسیک علاقه‌مندید یا اهل خواندن مجله و روزنامه هستید، محققین در حوزه مغز و اعصاب به ما می‌گویند که مطالعه کردن فعالیت مغزی را در چندین ناحیه از مغز افزایش می دهد. این افزایش فعالیت، موجب رشد مسیرهای عصبی جدیدی می‌شود و آن بخش هایی از مغز که به حل مسئله، مشاهده الگوها و تفسیر احساسات دیگران می پردازند را انعطاف‌پذیر نگه می‌دارد. مطالعه، همچنین حافظه را تقویت می‌کند، و بخش هایی از مغز که به تخیل کردن مربوط هستند را ورزیده می کند.
۲. یک ساز موسیقی بیاموزید
سالهاست که عصب‌شناسان بر روی اثرات مثبت آموختن موسیقی بر روی فعالیت شناختی در کودکان تحقیق می‌کنند. نواختن یک ساز موسیقی (البته خواندن آواز هم در این مقوله قرار می‌گیرد)، موجب افزایش حجم ماده خاکستری در مغز و ایجاد اتصالات بیشتری میان دو نیمکره مغز می‌شود. به همین دلیل، دانشمندان معتقدند که آموختن موسیقی به دانش‌آموزان در سنین پایین‌تر باعث می‌شود آنها هم در ریاضیات خطی (الگوریتم‌ها، و حل معادلات) و هم در حل مسائل ریاضی از طریق مدل سازی بهتر عمل کنند. نواختن موسیقی باعث می‌شود دو نیمکره مغز بهتر و هماهنگ‌تر با هم عمل کنند.
اکنون، تحقیقات نشان داده اند که یادگیری یک ساز موسیقی حتی در بزرگسالی، میانسالی یا دیرتر هم همان اثرات مشابه کودکان را بر مغز فرد می‌گذارد.
۳. منظم ورزش کنید
تحقیقات علمی نشان داده اند که ورزش کردن موجب تولید پروتئینی به نام (BDNF) در خون می‌شود. همانطور که خون در مغز جریان پیدا می کند، سلول‌ها این پروتئین که موجب تقویت حافظه و تمرکز می‌شود را جذب می‌کنند. یکی از آزمایش های قابل توجه در این زمینه آزمایش حافظه تصویری بود که به دو گروه تست و گواه داده شد. گروه تست پیش از آزمایش ورزش کرده بود، در حالی که گروه گواه هیچ ورزشی نکرده بود. نتیجه آزمایش گروه تست به طور قابل توجهی بهتر از گروه گواه بود. اعضای این گروه می توانستند بهتر بر روی تصاویر تمرکز کنند و بعد از مدت تعیین شده بهتر آنها را به خاطر بیاورند.
۴. یک زبان جدید بیاموزید
چندین بخش از مغز مشغول به کار می شوند زمانی که ما یک صدا را دریافت می کنیم، به آن معنای مشخصی می دهیم و سپس به آن پاسخ می دهیم. افراد دو زبانه در بخش های زبانی مغزشان ماده خاکستری بیشتری دارند. آنها همزمان می توانند بر روی بیش از یک موضوع فکر کنند چون بخش هایی از مغزشان که به استدلال کردن، برنامه ریزی، و حافظه مربوط است پیشرفته تر است. در مورد زبان نیز، مانند موسیقی، اکنون نشان داده شده که یادگیری زبان جدید در هر سنی اثر قدرتمندی بر تیز نگه داشتن ذهن می گذارد.
۵. یادگیری‌های انباشتی داشته باشید
یادگیری انباشتی به عنوان فرآیندی تعریف می شود که به واسطه آن ما اطلاعات جدید را بر روی لایه ای از اطلاعات مشابه که پیش تر یاد گرفته ایم قرار می دهیم. برای مثال، یادگیری ریاضیات به همین گونه انباشتی است. کودکان در ابتدا مفاهیم عددی را یاد می گیرند. سپس عملگرهای جبری را می آموزند که توسط شان مفاهیم عددی را به هم ربط می دهند و الی آخر. هر لایه در این نوع یادگیری بر روی لایه قبلی دانش قرار می گیرد. همانطور که سن ما بیشتر می شود، و به خصوص زمانی که فعالیت جدی مان را کنار می گذاریم و بازنشسته می شویم، ما از این فعالیت های آموزشی انباشتی هم فاصله می گیریم. اما، تحقیقات حاکی از این است که اگر ما به این فعالیت ها ادامه دهیم، می توانیم حافظه، مهارت های حل مسئله و مهارت های زبانی مان را تیز نگه داریم. شاید بد نباشد در سنین بالاتر، در کلاس های ریاضی یا نوشتن شرکت کنیم.
۶. مغزتان را با بازی ها و پازل ها ورزیده کنید
ما باید مغز را هم به شکل کامپیوتر و هم یک عضله در نظر بگیریم. هرچه اطلاعات بیشتری در آن قرار دهیم، عملکرد قوی تری هم از آن خواهیم گرفت. به همین ترتیب، اگر مغزمان را ورزش دهیم هم عملکرد بهتری از آن می گیریم. پلاستیسیته (شکل پذیری مغز) به معنای تغییر و شکل گیری مدارهای عصبی مغز است که با دریافت اطلاعات جدید، تفکر، و به یاد سپاری اتفاق می افتد. حل جدول و پازل، داشتن تفکر استنتاجی، شرکت در بازی های استراتژیکی مثل شطرنج یا حتی بازی های ویدیویی، مغز را وادار به دریافت اطلاعات جدید و در نتیجه ساختن مدارهای عصبی جدید می کند.
۷. مدیتیشن و یوگا کنید
مدیتیشن دیگر آن فعالیت عجیبی نیست که مختص راهب های بودایی و هندو باشد. آنچه تحقیقات درباره مدیتیشن به ما نشان داده اند به واقع شگفت انگیز است. اولین تاثیر آن، افزایش کنترل فرد بر روی افکارش است حتی زمان هایی که در حال انجام مدیتیشن نیست. داشتن این کنترل موجب بهتر شدن تمرکز و حافظه می شود. در واقع، دانش آموزانی که مدیتیشن می کنند در امتحانات شان بهتر عمل می کنند و بزرگسالانی که مدیتیشن می کنند حافظه های بهتری دارند. افرادی که مدیتیشن می کنند در کهنسالی ماده خاکستری بیشتری در مغزشان دارند نسبت به افرادی که مدیتیشن نمی کنند.
همه این موارد، فعالیت های سرگرم کننده ای نیز هستند که ما می توانیم در برنامه روزانه زندگی مان از آنها استفاده کنیم. همانطور که علم نشان می دهد، ما با انجام این فعالیت های می توانیم مغز مان را جوان تر و ذهن مان را تیزتر نگه داریم.
به ما در شبکه های اجتماعی بپیوندید:
