آیا فرزند نوجوان دوست صمیمی شما بدون اینکه از او خواسته شود آشغال ها را دم در می برد؟ یا فرزند یک و نیم ساله دختر عمویتان بعد از خوردن شیر، بطریش را روی سینک می گذارد؟ چطور این بچه ها اینقدر فوق العاده اند؟
نهادینه کردن مسئولیت پذیری در کودکان چیز نادر و عجیبی نیست، در واقع با آموزش مهارت های زندگی به کودکان می توانیم فرزندانی محترم و مسئولیت پذیر پرورش دهیم. فرزندانی که مسئولیت پذیر نیستند، فکر می کنند دنیای اطراف شان باید همیشه آنچه می خواهند را برایشان فراهم آورد.
و مسئولیت پذیری صرفا یک رفتار نیست، بلکه یک نگرش است، به این معنا که عمل کنیم و از انجام کارمان به خود افتخار کنیم، و همیشه منتظر نباشیم مادر یا پدرمان برایمان کاری انجام دهند.
پرورش فرزندانی مفید و مسئول که بتوانند حداقل از عهده کارهای خودشان بر بیایند کار عجیب و فوق العاده ای نیست. در ادامه راهکارهایی برای پرورش چنین فرزندانی را به شما ارائه می کنیم:
چگونه با فرزندانمان گفتگو کنیم؟
۱. از سن کم شروع کنید.
شما نمی توانید یکباره به فرزند نوجوان تان مسئولیت بدهید و از او بخواهید کارش را بی کم و کاست انجام دهد. تصور کنید فرزند دبیرستانی شما با محل کارتان تماس می گیرد و می گوید: «مامان گرسنمه، کی میای خونه؟» شما می گویید: «یه ساندویچ برای خودت درست کن» و او پاسخ می دهد«صبر می کنم تا بیای». دادن مسئولیت به فرزندان لازم است از سن بسیار پایین شروع شود، شاید از زمانی که روی پا می تواند بایستد.
۲. بگذارید به شما کمک کنند.
زمانی که باید کار خانه انجام دهید، از فرزندتان کمک بگیرید. حتی اگر این کمک کردن او باعث شود کارتان از حد معمول بیشتر طول بکشد. این هم کار گروهی را به فرزند شما یاد می دهد، هم شما زمانی ارزشمند را با او سپری کرده اید و هم به او یاد می دهید که یک روز خودش به تنهایی از عهده زندگیش بر بیاید.
زمانی که از فرزندتان دعوت می کنید که با شما همکاری کند، او احساس ارزشمندی می کند. او این احساس خوب و مثبت را در درونش حفظ می کند و یاد می گیرد نسبت به خانه و داشته هایش احساس مالکیت داشته باشد.
۳. به کودکتان راه و چاه را نشان دهید.
در حد قابلیت های فرزندتان با او رفتار کنید. ابتدا به او کارهای کوچک بدهید. اگر فرزندتان خوراکی میان وعده می خواهد، به او نشان دهید که سیب ها کجا هستند و چطور باید آنها را بشوید. اگر او لباس های کثیفش را روی زمین اتاق می اندازد، یک سبد در اتاقش قرار دهید و بگوید لباس های کثیف را در درون آن بیاندازد.
۴. الگوی مسئولیت پذیری باشید.
البته که حرف به تنهایی کافی نیست و برای تربیت فرزندان مسئول، لازم است والدین رفتار مسئولانه ای داشته باشند. اما در کلام هم مسئولانه باشید. مثلا میز غذایتان را با این جمله جمع و جور کنید: «حالا با هم بشقاب ها را داخل سینک می گذاریم.» از ضمیر اول شخص جمع استفاده کنید و در موقعیت های مختلف آن را تکرار کنید تا نشان دهید که می توانید مدیریت خوبی برای حل مسئله داشته باشید.
۵. از آنها تعریف کنید.
فرزندان عاشق کمک کردن به والدین هستند. برای آنها فعالیت های خانه حکم کار کردن را ندارد. همین حس مثبت را با دادن تعریف و تحسین مثبت به او حفظ کنید. به او بگویید «از اینکه کتت را خودت روی جا لباسی قرار دادی بهت افتخار می کنم.» و یا «ممنون از اینکه سطل اتاقت را خالی کردی».
فرزندان بعد از انجام مکرر یک کار، آن را جزوی طبیعی از فعالیت هایشان در نظر می گیرند و این باعث می شود در موقعیت های دیگر هم فعالانه تر حضور پیدا کنند.
۶. توقعتان را پایین بیاورید.
زمانی که از فرزند ۵ ساله تان می خواهید تختش را درست کند، ممکن است او نتواند آن کار را به خوبی شما انجام دهد. از او انتقاد نکنید. بلکه کارش را درست و کامل در نظر بگیرید. دفعه بعدی که داشتید تخت خودتان را درست می کردید از او بخواهید که شما را و نحوه درست کردن تخت تان را تماشا کند.
چگونه فرزندانی سالم پرورش دهیم؟
۷. از پاداش دادن پرهیز کنید.
حداقل در ابتدا. برای دادن پاداش زمان و موقعیت مشخصی وجود دارد. فرض را بر این نگذارید که یک سیستم پاداش باید وجود داشته باشد تا فرزندتان مسئولیت پذیر شود. البته دادن پاداش در موقعیت های خاص می تواند موثر باشد، در شرایط معمول تحسین کردن و زمان هایی را با هم گذراندن و افزایش اعتماد به نفس آنها خود پاداش است. پاداش های مادی را بگذارید برای زمان هایی که فرزندتان کاری ورای انتظارات شما و خارج از معمول انجام می دهد.
۸. از نظم و روتین استفاده کنید.
فرزندان ما در نظم شکوفا می شوند. به جای اینکه با جایزه و پاداش آنها را وادار به انجام دادن کارهایشان بکنیم، برایشان یک روتین روزانه تعریف کنید. مثلا برای صبح او، تعریف کنید که صبح ها قبل از هر چیز دندان هایش را مسواک بزند، صبحانه بخورد و لباسش را عوض کند و تنها بعد از آن می تواند برای تماشای تلویزیون بنشیند. (دقت کنید تلویزیون به عنوان پاداش انجام کارها در نظر گرفته نشده است. بلکه به عنوان آخرین قسمت از روتین او مشخص شده است.)
فرزند خردسال شما ممکن است این کارها را مسئولیت خود نداند، اما اینکه به او اجازه دهید ساختاری برای انجام کارهایش بسازد، به او این توانایی را می دهد که در آینده خودش بتواند برای انجام تکالیف مدرسه نظم و ترتیب داشته باشد و بدون غر زدن شما کارش را انجام دهد.
۹. عواقب کار را به او گوشزد کنید.
آموزش اینکه فرزندتان از وسایلش مراقبت کند باعث می شود او مسئولیت کارهایش را هم بپذیرد. اینکه از فرزندتان بخواهید بعد از انجام یک پروژه نقاشی اتاقش را تمیز کند، و اگر این کار را نکند، فردا دیگر نمی تواند از وسایل نقاشیش استفاده کند، باعث می شود او بعد از انجام کارش مسئولیت تمیز کردن را به عهده بگیرد. اگر هم مسئولیت را نپذیرفت، شما به حرف تان عمل می کنید و وسایلش را از او می گیرید. هرچه به انجام گفته تان متعهدتر باشید، او هم به همان نسبت بیشتر ممکن است به وظیفه اش عمل کند.
این در نهایت انتخاب فرزند شماست که وسایلش را جمع کند یا نه. والدین از این می ترسند که فرزندشان عصبانی یا ناراحت شود و یا رنج بکشد، اما اگر ما همیشه مشکلات فرزندانمان را برایشان حل کنیم، آنها وقتی بزرگ می شوند وابسته و غیرمسئول باقی می مانند و نمی توانند زندگی مستقل و موفقی داشته باشند.
آموزش مسئولیت پذیری به فرزندان کار ساده ای نیست — اما کجای فرزندپروری ساده است؟ این کار زمان و تجربه زیادی می برد. اما اگر این نکات را در ارتباط با فرزندتان رعایت کنید، شانس بهتری در تربیت فرزندانی مسئولیت پذیر دارید که در آینده به بزرگسالانی مسئول و مستقل تبدیل می شوند.
چگونه با فرزندان مان در سن بلوغ ارتباط برقرار کنیم؟
به ما در شبکه های اجتماعی بپیوندید:
یک پاسخ
سلام .عالی بود ولی مشکل من را حل نمی کند چون فرزند من دختر ۱۵ساله دبیرستانی است و اعتراف می کنم که خودم سعی کافی نکردم تا از بچگی مسیولیت پذیری را به او آموزش دهم . آیا الان هیچ راه چاره ای وجود ندارد؟ لطفا در خصوص ایجاد مسئولیت پذیری در نوجوانان ۱۵ سال و بالاتر هم مطلب بگذارید . با سپاس