افسردگی در دوران بارداری موضوعی مهم و البته شایع می باشد. آمارهای منتشر شده از سوی انجمن زنان و زایمان آمریکا، حاکی از این است که حدودا بین ۱۴ تا ۲۳ درصد از خانم ها افسردگی در دوران بارداری را تجربه کرده اند. سوالات مهمی که برای خانم های باردار و خانواده هایشان مطرح می شود، عبارتند از: آیا خانم ها واقعا افسردگی گرفتند یا رفتار آن ها ناشی از هورمون های بارداری است؟ اگر واقعا دچار افسردگی شده اند، برای مراقبت و درمان آن ها چه کارهایی باید انجام داد؟ خانواده او چه کارهایی باید انجام دهند؟ آیا درمانی وجود دارد که به کودک آسیب نرساند؟
متاسفانه افسردگی در دوران بارداری، یا تشخیص داده نمی شود یا دیر متوجه آن می شوند. در صورت تشخیص به موقع، هیچ خطری مادر و فرزند را تهدید نمی کند.
به دلیل تغییرات هورمونی در دوران بارداری، ممکن است خانم ها متوجه نشوند که دچار افسردگی در دوران بارداری شده اند. در ابتدا ممکن است افسردگی آن ها با اضطراب، خستگی، مشکل در تمرکز، کم خوابی و… که علائم بارداری هم هستند، قابل تشخیص نباشد. با این وجود، اگر خانمی افسرده باشد، این علائم تشدید خواهند شد. در صورت تایید شدن بیماری افسردگی در دوران بارداری، این علائم بیش از دو هفته ادامه دار خواهند بود و در این حالت، آن خانم بابت به دنیا آوردن فرزندش خوشحال نیست. او همچنین ممکن است علائم دیگری هم داشته باشد مثل غم مداوم، احساس بی ارزشی یا افکار مربوط به خودکشی، احساس گناه، حس ناامیدی نسبت به آینده فرزند و … که این علائم به وضوح به همراه افسردگی در دوران بارداری می آیند.
اگر خانمی در گذشته بیماری افسردگی را تجربه کرده باشد، نسبت به خانمی که در گذشته این تجربه را نداشته است، خیلی سریع تر متوجه وضعیت خود می شود. لذا خانمی که از وضعیت خودبی اطلاع است، در معرض خطر بیشتری قرار دارد. چون نمی تواند از دیگران برای درمان و عبور از این وضعیت کمک بگیرد. یک خانم باردار افسرده، هیچ انگیزه ای برای مراقبت از خودش و کودک متولد نشده اش ندارد، لذا به خوبی غذا نمی خورد. مشروب می نوشد و سیگار می کشد یا درگیر برخی رفتارهای پرخطر می شود. در نتیجه کودک وی در هنگام تولد با مشکلات رشدی ممکن است مواجه شود. علاوه بر این ممکن است این نوزادان نارس به دنیا بیایند و یا وزن آن ها بسیار کم باشد. به این صورت افسردگی در دوران بارداری علاوه بر مادر، روی نوزادش هم تاثیر منفی دارد. علاوه بر این، این نوع افسردگی در برخی مواقع موجب افسردگی بعد از زایمان نیز می گردد.
سلامت روحی مادران به اندازه سلامت جسمی آن ها مهم است. پس باید موضوع افسردگی در دوران بارداری را جدی بگیرند و در پی درمان باشند.
درمان افسردگی در دوران بارداری
یک خانم باردار که متوجه شده به افسردگی مبتلا شده است، به دنبال معالجاتی خواهد بود که به فرزند متولد نشده اش آسیبی نرسد. او نباید تصور کند که تنها راه درمان، استفاده از داروهای ضد افسردگی است. روش های زیاد دیگری وجود دارد که در درمان افسردگی در دوران بارداری موثر هستند (در صورت خفیف بودن افسردگی) مانند ورزش، طب سوزنی، روان درمانی و … .
ورزش کردن، موجب آزاد شدن سروتونین و اندروفین در بدن می شود، و در نتیجه به کاهش افسردگی کمک می کند و همچنین روحیه افراد را بالا می برد. ترشح نشدن این ماده در بدن، سیستم ایمنی بدن را کاهش می دهد که در نتیجه موجب وخیم تر شدن افسردگی در دوران بارداری می گردد. پیاده روی می تواند تاثیر خوبی در روحیه خانم باردار افسرده داشته باشد مخصوصا اگر همسرش همراهش باشد.
محققان اخیرا متوجه شدند که طب سوزنی می تواند علائم افسردگی در دوران بارداری را کاهش دهد. طی یک مطالعه که در سال 2010 در دانشکده پزشکی استنفورد انجام شد، به این نتیجه رسیدند که طب سوزنی باعث کاهش علائم افسردگی در دوران بارداری می شود. در طب سوزنی، نقاطی از بدن که تحریک آنها باعث کاهش افسردگی می شوند، مورد هدف قرار می گیرند. این روش حتی در مورد افسردگی های حاد نیز تاثیرگذار می باشد. البته این نوع درمان باید حتما تحت نظر پزشک متخصص انجام پذیرد.
در طب سوزنی، نقاطی از بدن که تحریک آنها باعث کاهش افسردگی می شوند، مورد هدف قرار می گیرند
چندین سال است که برای در دوران بارداری از روش روان درمانی استفاده می شود. در روش روان درمانی، از دو حالت درمان استفاده می شود. این دو حالت عبارتنداز: روش رابطه میان اشخاص (که بر کاهش فشار در روابط متمرکز است) و درمان شناختی-رفتاری (که افکار و عقاید بدبینانه را شناسایی می کنند و سعی در تغییر آن ها دارند).
طی تحقیقاتی ثابت شده است که گروه های حمایتی باعث کاهش علائم افسردگی و افزایش عزت نفس در مبتلایان به این بیماری می شود. اکنون گروه های حمایتی زیادی در زمینه افسردگی در دوران بارداری فعالیت دارند. این گروه ها به صورت آنلاین هم فعالیت می کنند. یافتن گروهی که بیمار افسرده بتواند به راحتی با آن ها ارتباط برقرار کند و در تجمعات آن ها شرکت نماید، مهم است.
برای خانم هایی که دچار افسردگی در دوران بارداری شده اند، علاوه بر روش های درمانی ذکر شده، باید خانواده ها و دوستان شان نیز با آن ها همراهی کنند. این روش ها باید برای خانم هایی که گرفتار افسردگی خفیف یا متوسط هستند، باید مورد استفاده قرار می گیرد.
داروی افسردگی در دوران بارداری
در صورتی که خانمی دچار افسردگی شدید در دوران بارداری شده باشد، و این روش های ذکر شده علائم افسردگی را در او کاهش ندهد، او باید برای تضمین سلامت خودش و نوزاد، از داروهای ضد افسردگی استفاده کند. اغلب خانم های باردار نگران اثرات طولانی مدت مصرف دارو در دوران بارداری هستند. اگر چه برخی از داروها ممکن است عوارضی برای خانم های باردار و فرزندشان به همراه داشته باشد، اما مطالعات نشان می دهد که بسیاری از داروهای ضد افسردگی موجود در بازار برای خانم های باردار، بدون عوارض هستند. بیشتر پزشکان ترجیح می دهند که برای افسردگی در دوران بارداری داروی ضد افسردگی معروف به SSRI به خانم های باردار تجویز کنند. شواهد نشان می دهد که تعداد نوزادان مبتلا به نقص در هنگام تولد، در خانم هایی که داروی SSRI مصرف کرده اند به همان میزانی است که در زنانی که از این داروها مصرف نکرده اند اتفاق می افتد. لذا می توان ادعا کرد که این دارو کم خطر بوده و شاید فواید آن بیشتر از عوارض باشند.
خانم های بارداری که قصد استفاده از قرص برای درمان افسردگی در دوران بارداری را دارند، ترجیح می دهند که تمام گزینه ها را در نظر بگیرند و از پزشک خود در مورد مشکلات احتمالی در نوزادان سوال کنند. بررسی تمام مواردی که ممکن است با مصرف داروهای ضد افسردگی، روی نوزاد متولد نشده تاثیرات منفی و مخرب داشته باشد، حائز اهمیت می باشد. داروهای SSRI به قدری مورد توجه جامعه پزشکی قرار گرفته است که متخصصان به خانم های مبتلا به افسردگی شدید توصیه می کنند که به منظور جلوگیری از افسردگی بعد از زایمان، همچنان این داروها را مصرف کنند.
خانم هایی که حین مصرف داروهای ضد افسردگی باردار می شوند
تا این جا، در مورد مراقبت و درمان خانم هایی که در دوران بارداری دچار افسردگی شدند، بحث کردیم. در مورد خانم هایی که حین مصرف داروهای ضد افسردگی باردار می شودند شرایط چگونه است؟ در این گونه موارد خانم ها باید جوانب مثبت و منفی آن را کاملا مورد بررسی قرار دهند. تحقیقات نشان می دهد که بیشترین خطر برای جنین در سه ماهه اول بارداری وجود دارد.
حمایت دیگر اعضای خانواده
اگر خانمی در بین اعضای خانواده یا دوستان شما از افسردگی در دوران بارداری رنج می برد، از او حمایت کنید. صحبت های غم آلود و ناامید کننده اش را بشنوید. با صبر و حوصله به حرف هایش گوش دهید و او را درک کنید. او را تشویق کنید تا به دنبال تشخیص و معالجه افسردگی خود برود. روند اثربخشی درمان او را پیگیری کنید. از او بخواهید بخشی از زمان خود را به ورزش کردن (مثل یوگا) اختصاص دهد. یکی از راه های مقابله با افسردگی در دوران بارداری، رژیم غذایی مناسب و مصرف مکمل های غذایی می باشد. به خانم های باردار افسرده حفظ رژیم غذایی سالم را تاکید کنید. تشخیص و درمان افسردگی در دوران بارداری امری ضروری است چون بر سلامتی مادر و نوزادش اثرگذار است.
همسر خانم باردار، بهترین فردی است که می تواند به او در این شرایط کمک کند و حضورش موجب آرامش خانم باردار خواهد شد. لذا نقش آقایان در بهبود وضعیت افسردگی همسرشان بسیار محسوس می باشد. آن ها می توانند همسرشان را مجاب کنند که از یک مشاور یا روان شناس کمک بگیرد.
تحقیقات در مورد درمان افسردگی در دوران بارداری در حال انجام است و محققان همواره در پی یافتن راه ها و روش های جدید درمانی هستند. نکته مهم این است که تشخیص دهیم چه زمانی خانمی دچار افسردگی بارداری می شود، تا او را ترغیب به درمان کنیم. به این ترتیب او می تواند از خود و نوزادش مراقب کند.
در ادامه از روش های درمانی به استفاده از دوره تفکر عقلانی توصیه می کنیم.
