سطوح زندگی سالم

سلامتی شما روش کلی «بودن» شماست که از عوامل متعدد فردی، اجتماعی، فیزیولوژیکی، جسمانی، و تغذیه ای تأثیر می‌پذیرد. در مورد هر موضوع مرتبط با سلامتی دو سوال مهم قابل طرح است:

شما بر چه عواملی می‌توانید تأثیر بگذارید؟
کدام یک از این عوامل بیشترین تغییرات را ایجاد خواهد کرد؟

ما می‌توانیم بر برخی از عوامل تأثیری عمده و بر برخی دیگر تأثیراتی جزئی بگذاریم، یا اینکه اصلاً تأثیری بر آنها نداشته باشیم. ان. ال. پی. روش تفکر موثر درباره‌ی سطوح مختلف کنترل و تأثیر را عرضه کرده است که بویژه در زمینه سلامتی مفید و موثر هستند. اینها «سطوح عصب شناختی» یا صرفاً «سطوح منطقی» نامیده می‌شوند. این مفاهیم را نخستین بار رابرت دیلتز مطرح کرد.

نخستین سطح، محیط است– آنچه شما را احاطه کرده است و اشخاصی که شما با آنها زندگی می‌کنید. عوامل محیطی مانند کیفیت هوایی که استنشاق می‌کنیم و غذایی که می‌خوریم، در سلامتی ما بسیار مهم هستند. داروها، که اصلی ترین ابزار مداخلات پزشکی محسوب می‌شوند، نیز از عوامل محیطی به شمار می‌آیند .

ما می‌توانیم بین محیط بیرونی و درونی تمایز قائل شویم. شما چه چیزی را وارد محیط درونی خود می‌کنید. چه نوع هوا و غذایی را وارد بدن خود می‌کنید؟ به عنوان مثال، ممکن است ما جهت تأمین ویتامین مورد نیاز روزانه‌مان مقدار زیادی میوه بخوریم، اما نه‌تنها ممکن است ویتامین موجود در میوه‌ها به دلیل مسافت طولانی ای که آنها با رسیدن به مغازه‌ها طی کرده اند از بین رفته باشد، بلکه ممکن است آنها محتوی مقدار فراوانی آفت کش باشند که در کشاورزی مدرن به کار می‌رود. یکی از عوامل محیطی بیرونی که ممکن است خطراتی در برداشته باشد، میزان بالای تشعشات الکترومغناطیسی از خطوط انتقال برق است. این عامل در چندین پژوهش با افزایش احتمال بروز سرطان در دوران کودکی مرتبط دانسته شده است.

محیط اجتماعی اهمیت ویژه‌ای دارد. مطالعات متعددی در مورد حیوانات انجام یافته است که طی آنها، افزودن بر تعداد حیوانات و ثابت نگاه داشتن سایر جنبه های محیطی، منجر به افزایش میزان مرگ و میر در دوره‌ی نوزادی، افزایش میزان ابتلا به تصلب شرایین، و کاهش مقاومت در برابر بیماری‌ها گردیده است. طرح‌های اجتماعی چندی نیز این موضوع را در مورد انسان به آزمایش گذاشته‌اند و به نتایجی دست یافته‌اند که ما در مراحل آغازین کشف آنها هستیم.

اشخاص دیگر از قبیل دوستان، اعضای خانواده و همکاران نیز بخشی از محیط محسوب می‌شوند. حجم وسیعی از شواهد و مدارکی که از سال 1980 تا کنون ارائه شده حاکی از این است که کیفیت روابط ما با اشخاص دیگر تأثیر زیادی بر سلامتی ما دارد. برخی مطالعات حتی گسترده‌تر از این عمل می‌کنند و متغیرهایی نظیر محلی که در آنجا زندگی می‌کنیم و میزان ثروت ما را نیز در این زمینه دخالت می‌دهند. تنهایی، جدا افتادگی و کمبود روابط شخصی با دیگران، می‌توانند سلامتی ما را تهدید کنند.

دومین سطح، رفتار است. رفتار عبارت است از ماهیت و چگونگی کارهایی که انجام می‌دهیم. در ارتباط با رفتار، دو جنبه ی سلامتی مطرح است: دوری کردن از عادات غیرسالم و برپا داشتن عادات سالم.

این سطح ما را به سومین سطح رهنمون می‌سازد. آنچه در ان. ال. پی. عادت نامیده می‌شود. عادت عبارتست از انجام اعمال ثابت و تکراری. به عنوان مثال، بعید است که کشیدن یک نخ سیگار ضرری برای ما داشته باشد، اما عادت کشیدن سیگار با افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و ریوی در ارتباط است. مثال دیگر مربوط به رژیم غذایی ما است. خوردن گاه‌‌گاه کیک خامه‌ای، بیسکوییت و نوشابه‌های قوطی‌ای ضرری در بر ندارد. اما یک رژیم غذایی حاوی مصرف مداوم اینها، منجر به افزایش خطر ابتلا به چاقی، مرض قند و پوسیدگی دندان می‌گردد. عادات با نیروی اراده متوقف نمی‌گردند، بلکه معمولاً با کشف هدفی که در پشت هر عادت نهفته است و تلاش برای تحقق آن هدف با به کارگیری روشهای سالم تر، آن عادت از سر می‌افتد. در مورد نحوه مقابله با استرس، شکل روابطمان با دیگران، عصبانی شدن، نوع و زمان غذا خوردن، و زمان و نحوه ورزش کردن همه ما عادت‌هایی داریم. پزشکیِ رفتاری، شواهد گوناگونی ارائه می‌کند مبنی بر اینکه حالات ذهنی نظیر افسردگی و بدبینی، با مشکلات جسمانی در ارتباط هستند. اینها در نتیجه تفکر عادتی و به تدریج به وجود می آیند.

چهارمین سطح، باورها و ارزشها است. اینها تأثیر عمیقی بر سلامتی ما دارند. باورها شامل اصولی هستند که اعمال ما را هدایت می‌کنند. آنها تعیین کننده نحوه نگرش ما نسبت به خودمان، نحوه تعامل ما با دیگران، و معناهایی که ما به تجربیات‌مان می‌دهیم هستند.

تأثیراتی که پلاسیبو(دارونما)ها بر ما می‌گذارند نشان دهنده این است که اگر ما، صرف نظر از اینکه داروها واقعاً تأثیری دارند یا نه، به موثر بودن آنها باور داشته باشیم، می‌توانیم به واسطه آنها خود را شفا دهیم. به عبارت بهتر، ذهن و باورهای ما بر بدنی که واقعی و ملموس است می تواند تأثیر بگذارد. همچنین تحقیقات پزشکی رفتاری به این نتیجه رسیده است که میزان باور و اعتقاد ما به اینکه تا چه اندازه بر واکنش‌هایمان مسلطیم، سد محکمی در برابر تأثیرات مخرب استرس ایجاد می‌کند.

اغلب اوقات، ما تا چیزی را با چشمان خودمان نبینیم آن را باور نمی‌کنیم اما متأسفانه، آن زمان که شما موفق به دیدن نتیجه یک عادت ناسالم بشوید بسیار دیر خواهد بود، چرا که نتیجه مشهودی که باعث باور کردن شما شده بیماری است. آنچه کمک می‌کند تا شما باورتان را نسبت به یک عادت مخرب عوض کنید نتیجه آن عادت یا همان چیزی است که می‌خواهید از آن دوری بجویید.

باورها تأثیرات سازنده نیز می‌توانند داشته باشند. به عنوان مثال، اگر شما باور داشته باشید که برای هر کسالتی حتما یک راه حل وجود دارد، رفتار شما با رفتار شخصی که باور دارد میزان سلامتی او از قبل و از طریق وراثت تعیین شده، متفاوت خواهد بود.

ارزش‌ها آن مواردی هستند که برای ما دارای اهمیت‌اند؛ یعنی چیزهایی که ما به دنبال آنها هستیم؛ چیزهایی از قبیل: سلامتی، ثروت، خوشبختی، امنیت، و عشق. ارزشها، در واقع، آهن‌ربای رفتار ما هستند. ما چرا کاری را انجام می‌دهیم؟ برای اینکه آنچه را برای ما مهم است به دست آوریم و از آنچه برای ما مضر است دوری جوییم. پزشکیِ رفتاری به این دلیل که سطح باورها و ارزشها را در نظر نمی گیرد، اغلب تاثیر ناچیزی بر سلامتی ما می‌گذارد. انسان‌ها تغییر نخواهند کرد مگر اینکه باور کنند دلیل موجهی برای تغییر وجود دارد؛ یا این تغییر نقطه مثبت مهمی برایشان خواهد داشت و یا آنها را از چیزی که دوست ندارند دور خواهد کرد.

پنجمین سطح، هویت است. هویت برداشتی است که شما از خودتان دارید، یعنی هسته مرکزی باورها و ارزشهایی که وظیفه و رسالت شما را در زندگی مشخص می‌سازد. اگر شخصی دچار یک بیماری مزمن باشد، ممکن است که او هویت « بیمار» را به خود بگیرد و این باعث می‌شود که هرگز بهبود نیابد. بیمار کسی است که دچار بیماری است. تا زمانی که افراد خود را به چشم بیمار می‌نگرند، همچنان بیمار خواهند ماند. فرد نه «بیماری» است نه «درد»، اگر چه ممکن است هر دوی آنها در زمان هایی آن فرد را احاطه کنند. از طرف دیگ، «من فردی سالم هستم»، نوعی ابراز هویت است که می‌تواند تأثیر گسترده‌ای بر سلامتی شما داشته باشد.

سرانجام، آخرین سطح، ماورای هویت یا سطح روحی و معنوی است. یعنی ارتباط شما با دیگران و با چیزهایی که فراتر از هویت شماست، و یا هر موضوعی که برای فکر کردن بر می‌گزینید.

برگرفته از کتاب ان ال پی و سلامتی

ترجمه مجید پزشکی