یکی ازمراحل مهم زندگی هر فرد تصمیم گیری در مورد تمام امور زندگی به ویژه امور مهمی مانند ازدواج، انتخاب شغل، انتخاب رشته و… است. آنچه در این مطلب به بررسی آن می‌پردازیم مواردی است مانند این که تصمیم گیری چیست؟، انواع آن کدام است؟ و چه فرایندی دارد.
تصمیم گیری چیست؟
تصمیم گیری فرآیند انتخاب با شناسایی یک تصمیم، جمع آوری اطلاعات و ارزیابی راه حل‌های جایگزین است. استفاده از فرآیند تصمیم گیری گام به گام می‌تواند به فرد کمک کند تا با سازماندهی اطلاعات مرتبط و تعریف گزینه‌های جایگزین، تصمیمات سنجیده و متفکرانه‌تری بگیرید. این رویکرد شانس انتخاب رضایت‌بخش‌ترین جایگزین ممکن را افزایش می‌دهد.
در واقع تصمیم گیری یعنی انتخاب گزینه‌ها و شناسایی آن‌ها برای یک موقعیت با توجه به ارزش‌های ساختاری فرد، خانواده و جامعه. یعنی یک فرد در یک موقعیت گزینه‌های زیادی برای انتخاب دارد و در میان این گزینه‌ها باید گزینه درست را با توجه به شرایط گفته شده شناسایی و انتخاب کند. این گزینه‌های انتخابی دو گزینه مهم را پشتیبانی می‌کنند اول این که بیشترین نزدیکی و وجهه شباهت با ارزش‌ها، خواسته‌ها و سبک زندگی فرد دارد. دوم این که با این انتخاب بیشترین احتمال رسیدن به موفقیت برای فرد وجود دارد.
فرایند تصمیم گیری
برای این که بتوانید یک تصمیم درست در مراحل زندگی خود بگیریم باید یک فرایندی را طی کنیم. در ادامه مراحل تصمیم گیری را بیان می‌کنیم.
مرحله اول: تصمیم را مشخص کنید
برای این که بتوانید تصمیم بگیر در ابتدا باید نوع تصمیم خود را مشخص کنید. مثلا با بیان این جمله که آیا این تصمیم برای من مناسب است یا خیر؟ با تصمیم خود به حل چه مشکلی می‌خواهم بپردازم؟ و مواردی از این دست در مرحله اول تصمیم گیری باید مشخص شود.
مرحله 2: اطلاعات مربوطه را جمع آوری کنید
در این مرحله باید به جمع آوری اطلاعات در مورد تصیم خود بپردازیم. این کار را به روش‌های گوناگونی می‌توان انجام داد مانند: مطالعه کتابه، سرچ در اینترنت، افراد مختصص در آن زمینه و مواردی از این دست. در این مرحله بهتر است به سراغ منابع خارجی نیز رفته و اطلاعاتی در این زمینه کسب کنید. همه این اطلاعت در نهایت به تصمیم گیری درست کمک می‌کند.
مرحله سوم: شناسایی راه حل‌های جایگزین
در این مرحله باید چند راه حل جایگزین را انتخاب کرده و به آن آگاه باشید زیرا امکان دارد در طول فرایند تصمیم گیری نیاز به گزینه‌ها و راه حل‌های مختلفی داشته باشید و یا برخی از جانب یکی از راه حل‌ها را به درستی نسنجیده باشید و دچار مشکل شوید. در این جاست که راه حل جایگزین به کمک شما می‌آید.
مرحله 4: سنجش شواهد
در این مرحله باد به بررسی شواهد بپردازید و معایب و مزایای هر کدام را برشمارید و در نهایت راه حل درست را انتخاب کنید. در این مرحله نیز می‌توانید از افراد مورد اعتمادی افرادی مانند مشاوران و روانشناسان نیز کمک بگیرید.
مرحله 5: انتخاب گزینه مناسب
در این مرحله دیگر زیر و بم همه گزینه‌ها مشخص شده و در این جاست که باید دست به غربالگری زده و گزینه درست را انتخاب کنید. در این مرحله با توجه به مزایا و معایب راه حل‌ها و بررسی‌های انجام شده انتخاب گزینه درست کار چندان سختی نخواهد بود.
مرحله 6: اقدام
در این مرحله برای اجرای تصمیم گیری خود باید اقدام کنید و آن را به مرحله عمل در بی‌آورید. قبل از اجرا بهتر است یک برنامه اجرایی داشته باشید و طبق آن پیش بروید. تا به نتیجه دخواه برسید.
مرحله 7: بررسی همه جانبه
بعد از اقدام اکنون نوبت به تجزیه و تحلیل رخ داده‌های پس از اقدام است. چه اتفاقات خوب و چه بعد. حتی بهتر است در این مرحله سئالاتی مانند سوالات مرحله یک را از خود بپرسید.
انواع تصمیم گیری
تصمیم گیری را می‌توان به سه دسته تصمیم گیری در شرایط اطمینان، تصمیم گیری در شرایط عدم اطمینان و تصمیم گیری در شرایط تعارض تقسیم کرد. که در ادامه به بررسی هر کدام می‌پردازیم.
تصمیم گیری در شرایط اطمینان
در این مدل تصمیم گیری فرد در مورد کلیه متغییرها آگاهی دارد و می‌داند چه اتفاقی قرار است رخ دهد. به عبارتی فرد نتیجه تصمیم خود را می‌داند که چه چیزی می‌تواند باشد. برای مثال یک کارمند معترض به شیوه مدیریت وقتی تصمیم می‌گیرد اعتراض خود را بیان کند از عواقب تصمیم خود آگاه است. این فرد می‌داند که بعد از اجرای تصمیم، شغل خود را از دست خواهد داد
تصمیم گیری در شرایط عدم اطمینان
در این نوع تصمیم گیری عواقب تصمیم گیری اصلا مشخص نیست و خود به دو حالت کلی تقسیم می‌شود.
تصمیم گیری در شرایط عدم اطمینان ریسکی: در این روش متغییرها کاملا نا مشخص هستند و فرد نمی‌تواند آن‌ها را تجزیه و تحلیل و آنالیز کند. عموما در این نوع تصمیم گیری‌ها که بیشتر در سازمان‌ها رخ می‌دهد از طراحی ماتریکسی استفاده می‌کنند.
تصمیم گیری در شرایط عدم اطمینان ریسکی: در این نوع تصمیم گیری برخی از داده‌ها و متغییرها نامشخص هستند اما می‌توان آن‌ها را پیش بینی کرد. برای مثال وقتی فرئی در بازار سرمایه گذاری می‌کند در حال تصمیم گیری در شرایط عدم اطمینان ریسکی است. زیرا با توجه به نوسانات بازار متغییرها نامشخص هستند، اما فرد می‌تواند آن را پیش بینی کند.
تصمیم گیری در شرایط تعارض
این تصمیم گیری در زمانی اتفاق می‌افتد که یک تعارض وجود دارد و فرد باید در هنگام تعارض یک تصمیم درست بگیرد تا تعارض را حل کند.
البته تصمیم گیری‌ها را به تصمیم گیری فردی و سازمانی هم می‌توان تقسیم بندی کرد. در تصمیم گیری فردی فرد به دنبال تصمیم گیری برای زندگی شخصی خود است اما در تصمیم گیری سازمانی مدیران به دنبال تصمیم گیری براب کل سازمان و پیشرفت آن هستند.
در این مطلب به طور کامل فرایند تصمیم گیری و مراحلی را به باید برای تصمیم گیری درست طی کنید را بیان کردیم. اما گاهی اوقات تصمیمی که باید بگیم نقش به سزایی در زندگی فرد بازی می‌کند در نتیجه باید به یک متخصص در این زمینه مانند مشاوران تحصیلی، مشاوران شغلی، مشاوره ازدواج و مواردی از این دست مراجعه کرد.
