سطوح زندگی سالم |‌ چگونه سالم زندگی کنیم | وبسایت مهارت های زندگی ویدا فلاح

سطوح زندگی سالم

سلامتي شما روش كلي «بودن» شماست که از عوامل متعدد فردي، اجتماعي، فيزيولوژيكي، جسماني، و تغذيه اي تأثير مي‌پذيرد. در مورد هر موضوع مرتبط با سلامتي دو سوال مهم قابل طرح است:

شما بر چه عواملي مي‌توانيد تأثير بگذاريد؟
كدام يك از اين عوامل بيشترين تغييرات را ايجاد خواهد كرد؟

ما مي‌توانيم بر برخي از عوامل تأثيري عمده و بر برخي ديگر تأثيراتي جزئي بگذاريم، يا اينكه اصلاً تأثيري بر آنها نداشته باشيم. ان. ال. پي. روش تفكر موثر درباره‌ی سطوح مختلف كنترل و تأثير را عرضه كرده است كه بويژه در زمينه سلامتي مفيد و موثر هستند. اينها «سطوح عصب شناختي» يا صرفاً «سطوح منطقي» ناميده مي‌شوند. اين مفاهيم را نخستين بار رابرت ديلتز مطرح كرد.

نخستين سطح، محيط است– آنچه شما را احاطه كرده است و اشخاصي كه شما با آنها زندگي مي‌كنيد. عوامل محيطي مانند كيفيت هوايي كه استنشاق مي‌كنيم و غذايي كه مي‌خوريم، در سلامتي ما بسيار مهم هستند. داروها، كه اصلي ترين ابزار مداخلات پزشكي محسوب مي‌شوند، نيز از عوامل محيطي به شمار مي‌آيند .

ما مي‌توانيم بين محيط بيروني و دروني تمايز قائل شويم. شما چه چيزي را وارد محيط دروني خود مي‌كنيد. چه نوع هوا و غذایی را وارد بدن خود مي‌كنيد؟ به عنوان مثال، ممكن است ما جهت تأمين ويتامين مورد نياز روزانه‌مان مقدار زيادي ميوه بخوريم، اما نه‌تنها ممكن است ويتامين موجود در ميوه‌ها به دليل مسافت طولاني اي كه آنها با رسيدن به مغازه‌ها طي كرده اند از بين رفته باشد، بلكه ممكن است آنها محتوي مقدار فراواني آفت كش باشند كه در كشاورزي مدرن به كار مي‌رود. يكي از عوامل محيطي بيروني كه ممكن است خطراتي در برداشته باشد، ميزان بالاي تشعشات الكترومغناطيسي از خطوط انتقال برق است. اين عامل در چندين پژوهش با افزايش احتمال بروز سرطان در دوران كودكي مرتبط دانسته شده است.

محيط اجتماعي اهميت ويژه‌اي دارد. مطالعات متعددي در مورد حيوانات انجام يافته است كه طي آنها، افزودن بر تعداد حيوانات و ثابت نگاه داشتن ساير جنبه هاي محيطي، منجر به افزايش ميزان مرگ و مير در دوره‌ي نوزادي، افزايش ميزان ابتلا به تصلب شرايين، و كاهش مقاومت در برابر بيماري‌ها گرديده است. طرح‌هاي اجتماعي چندي نيز اين موضوع را در مورد انسان به آزمايش گذاشته‌اند و به نتايجي دست يافته‌اند كه ما در مراحل آغازين كشف آنها هستيم.

اشخاص ديگر از قبيل دوستان، اعضاي خانواده و همكاران نيز بخشي از محيط محسوب مي‌شوند. حجم وسيعي از شواهد و مداركي كه از سال 1980 تا كنون ارائه شده حاكي از اين است كه كيفيت روابط ما با اشخاص ديگر تأثير زيادي بر سلامتي ما دارد. برخي مطالعات حتي گسترده‌تر از اين عمل مي‌كنند و متغيرهايي نظير محلي كه در آنجا زندگي مي‌كنيم و ميزان ثروت ما را نيز در اين زمينه دخالت مي‌دهند. تنهايي، جدا افتادگي و كمبود روابط شخصي با ديگران، می‌توانند سلامتي ما را تهديد كنند.

دومين سطح، رفتار است. رفتار عبارت است از ماهیت و چگونگی کارهایی که انجام مي‌دهيم. در ارتباط با رفتار، دو جنبه ي سلامتي مطرح است: دوري كردن از عادات غيرسالم و برپا داشتن عادات سالم.

اين سطح ما را به سومين سطح رهنمون مي‌سازد. آنچه در ان. ال. پي. عادت ناميده مي‌شود. عادت عبارتست از انجام اعمال ثابت و تكراري. به عنوان مثال، بعيد است كه كشيدن يك نخ سيگار ضرري براي ما داشته باشد، اما عادت كشيدن سيگار با افزايش خطر ابتلا به بيماري‌هاي قلبي و ريوي در ارتباط است. مثال ديگر مربوط به رژيم غذايي ما است. خوردن گاه‌‌گاه كيك خامه‌اي، بيسكوييت و نوشابه‌هاي قوطي‌اي ضرري در بر ندارد. اما يك رژيم غذايي حاوي مصرف مداوم اينها، منجر به افزايش خطر ابتلا به چاقي، مرض قند و پوسيدگي دندان مي‌گردد. عادات با نيروي اراده متوقف نمي‌گردند، بلكه معمولاً با كشف هدفي كه در پشت هر عادت نهفته است و تلاش براي تحقق آن هدف با به كارگيري روشهاي سالم تر، آن عادت از سر مي‌افتد. در مورد نحوه مقابله با استرس، شكل روابطمان با ديگران، عصباني شدن، نوع و زمان غذا خوردن، و زمان و نحوه ورزش كردن همه ما عادت‌هایی داريم. پزشكيِ رفتاري، شواهد گوناگوني ارائه مي‌كند مبني بر اينكه حالات ذهنی نظیر افسردگی و بدبینی، با مشکلات جسمانی در ارتباط هستند. اینها در نتیجه تفکر عادتی و به تدریج به وجود می آیند.

چهارمین سطح، باورها و ارزشها است. اینها تأثیر عمیقی بر سلامتی ما دارند. باورها شامل اصولی هستند که اعمال ما را هدایت می‌کنند. آنها تعیین کننده نحوه نگرش ما نسبت به خودمان، نحوه تعامل ما با دیگران، و معناهایی که ما به تجربیات‌مان می‌دهیم هستند.

تأثیراتی که پلاسیبو(دارونما)ها بر ما می‌گذارند نشان دهنده این است که اگر ما، صرف نظر از اینکه داروها واقعاً تأثیری دارند یا نه، به موثر بودن آنها باور داشته باشیم، می‌توانیم به واسطه آنها خود را شفا دهیم. به عبارت بهتر، ذهن و باورهای ما بر بدنی که واقعی و ملموس است می تواند تأثیر بگذارد. همچنین تحقیقات پزشکی رفتاری به این نتیجه رسیده است که میزان باور و اعتقاد ما به اینکه تا چه اندازه بر واکنش‌هایمان مسلطیم، سد محکمی در برابر تأثیرات مخرب استرس ایجاد می‌کند.

اغلب اوقات، ما تا چیزی را با چشمان خودمان نبینیم آن را باور نمی‌کنیم اما متأسفانه، آن زمان که شما موفق به دیدن نتیجه یک عادت ناسالم بشوید بسیار دیر خواهد بود، چرا که نتیجه مشهودی که باعث باور کردن شما شده بیماری است. آنچه کمک می‌کند تا شما باورتان را نسبت به یک عادت مخرب عوض کنید نتیجه آن عادت یا همان چیزی است که می‌خواهید از آن دوری بجویید.

باورها تأثیرات سازنده نیز می‌توانند داشته باشند. به عنوان مثال، اگر شما باور داشته باشید که برای هر کسالتی حتما یک راه حل وجود دارد، رفتار شما با رفتار شخصی که باور دارد میزان سلامتی او از قبل و از طریق وراثت تعیین شده، متفاوت خواهد بود.

ارزش‌ها آن مواردی هستند که برای ما دارای اهمیت‌اند؛ یعنی چیزهایی که ما به دنبال آنها هستیم؛ چیزهایی از قبیل: سلامتی، ثروت، خوشبختی، امنیت، و عشق. ارزشها، در واقع، آهن‌ربای رفتار ما هستند. ما چرا کاری را انجام می‌دهیم؟ برای اینکه آنچه را برای ما مهم است به دست آوریم و از آنچه برای ما مضر است دوری جوییم. پزشکیِ رفتاری به این دلیل که سطح باورها و ارزشها را در نظر نمی گیرد، اغلب تاثیر ناچیزی بر سلامتی ما می‌گذارد. انسان‌ها تغییر نخواهند کرد مگر اینکه باور کنند دلیل موجهی برای تغییر وجود دارد؛ یا این تغییر نقطه مثبت مهمی برایشان خواهد داشت و یا آنها را از چیزی که دوست ندارند دور خواهد کرد.

پنجمین سطح، هویت است. هویت برداشتی است که شما از خودتان دارید، یعنی هسته مرکزی باورها و ارزشهایی که وظیفه و رسالت شما را در زندگی مشخص می‌سازد. اگر شخصی دچار یک بیماری مزمن باشد، ممکن است که او هویت « بیمار» را به خود بگیرد و این باعث می‌شود که هرگز بهبود نیابد. بیمار کسی است که دچار بیماری است. تا زمانی که افراد خود را به چشم بیمار می‌نگرند، همچنان بیمار خواهند ماند. فرد نه «بیماری» است نه «درد»، اگر چه ممکن است هر دوی آنها در زمان هایی آن فرد را احاطه کنند. از طرف دیگ، «من فردی سالم هستم»، نوعی ابراز هویت است که می‌تواند تأثیر گسترده‌ای بر سلامتی شما داشته باشد.

سرانجام، آخرین سطح، ماورای هویت یا سطح روحی و معنوی است. یعنی ارتباط شما با دیگران و با چیزهایی که فراتر از هویت شماست، و یا هر موضوعی که برای فکر کردن بر می‌گزینید.

برگرفته از کتاب ان ال پی و سلامتی

ترجمه مجید پزشکی