مواجهه کودکان با سوگ یکی از چالش های بزرگی است که می‌تواند زمانی که رویدادی مرگبار در خانواده، دوستان یا جامعه رخ می‌دهد، برای آنها پیش آید. سوگ به عنوان یک فرایند طبیعی در پاسخ به از دست دادن فردی که دوست داشته‌ایم، احساسات شدیدی در فرد متاثر ایجاد می‌کند. اما برای کودکان، که هنوز توانایی مدیریت احساسات خود را به خوبی پیدا نکرده‌اند، مواجه شدن با سوگ می‌تواند به چالشی بزرگ تبدیل شود.
در این مقاله، به مروری بر روند سوگ در کودکان می‌پردازیم. ابتدا، علائم و نشانه‌های سوگ در کودکان را بررسی می‌کنیم. سپس روش‌های مختلفی را که برای مدیریت احساسات کودکان در این موقعیت‌ها وجود دارد، معرفی می کنیم. در ادامه، تأثیر سوگ بر روابط خانوادگی و روابط اجتماعی و تربیت کودکان را بررسی می‌کنیم. همچنین، به نحوه یادگیری کودکان از تجربه سوگ می‌پردازیم و اینکه چگونه می‌توان این تجربه را به عنوان یک فرصت برای رشد و توسعه شخصیتی کودکان بهره‌برداری کرد. در نهایت، موضوعاتی مانند مراحل مختلف سوگ، تأثیرات جانبی سوگ بر کودکان و راهکارهایی برای کمک به کودکان برای پیشگیری از از دست دادن عزیزان را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
این مقاله به خوانندگان کمک می‌کند تا درک بهتری از روند سوگ در کودکان داشته باشند و با ارائه‌ی راهکارهای مختلف، می‌تواند به کودکان در مدیریت احساساتشان و رشد و توسعه‌ی شخصیتی آنها کمک کند.
چگونه مرگ را برای کودک توضیح دهیم
درک مرگ می تواند برای کودکان مفهومی دشوار باشد و به همان اندازه دشوار است که بدانیم چگونه شروع به توضیح دادن آن کنیم. کودکان در هر مرحله از رشد، مرگ را متفاوت درک میکنند.
توضیح مرگ برای یک کودک خردسال می تواند آسان‌تر باشد؛ البته اگر ابتدا به او کمک کنید تا ایده‌ی «زندگی» و «زنده بودن» را درک کند. اگر در طبیعت نمونه‌هایی از پدیده‌ی مرگ را برای کودکان پیدا کنید، تشخیص تفاوت بین زنده و مرده برایشان آسان‌تر می‌شود . با مشاهده‌ی موجودات زنده شروع کنید و در مورد آنچه می بینید صحبت کنید: آیا حرکات یا صداهای خاصی در آنها وجود دارد؟ می توانید توضیح دهید که اینها نشانه‌های زنده بودن هستند.
کودک را تشویق کنید تا درباره‌ی چیزهای دیگری که در زمان زنده بودن اتفاق می افتد فکر کند؛ مانند قلب که می‌تپد و مغزی که فکر می‌کند. این می‌تواند به آنها کمک کند تا با انسان‌ها ارتباط برقرار کنند. از کودک بخواهید در مورد چیزهای دیگری فکر کند که نشان می‌دهد ما زنده هستیم: شاید نحوه‌ی حرکت یا انجام کارها.
حالا حشرات مرده را پیدا کنید و از کودک بخواهید ببیند در مقایسه با حشرات زنده چه کار نمی‌کند. این می تواند به آنها کمک کند تفاوت بین زنده و مرده را درک کنند. سپس می‌توانید توضیح دهید که قلب آنها دیگر نمی‌تپد و مغز آنها دیگر کار نمی‌کند و این چیزها به این معنی است که آنها مرده‌اند و نمی‌توانند برگردند. این کار به آنها کمک می کند تا بفهمند کسی که مرده است، خواب نیست.
برای کودکان مهم است که چرخه‌ی زندگی را درک کنند و اینکه همه از زنده بودن به مردن تغییر کنند: اما بیشتر مردم وقتی بزرگتر می‌شوند می میرند. برخی از کودکان ممکن است نگران باشند که کاری که انجام داده‌اند یا حرفی که زده‌اند باعث مرگ دیگران شده است. بنابراین هنگام مواجهه کودکان با سوگ توضیح دادن به کودک که افکار یا کلمات ما باعث مرگ کسی نمی‌شود می‌تواند کمک کننده باشد.
چند عبارت پیشنهادی برای توضیح پدیده‌ی مرگ به کودکان
«ما می دانیم که همه موجودات زنده روزی خواهند مرد. گل‌ها، حیوانات، درختان، پروانه‌ها، انسان‌ها در نهایت می‌میرند…»
«… با این حال، بیشتر مردم زمانی که بسیار پیر شوند خواهند مرد.»
«گاهی اوقات، شخصی قبل از اینکه پیر شود می میرد، به عنوان مثال، به دلیل تصادف یا بیماری شدید و سخت.»
«وقتی کسی می میرد، بدنش از کار می‌افتد و نمی‌تواند کارهایی را که در زمان زنده بودنش می‌کرد، انجام دهد؛ مانند حرکت کردن، صحبت کردن، در آغوش گرفتن یا بازی کردن.»
«متأسفانه، [نام ان کسی که فوت کرده] مرده است. همه آرزو می کنند که ای کاش نمی‌مرد و سال ها بیشتر زندگی می‌کرد. با این حال، بدن او قادر به ادامه‌ی کار نبود و به همین دلیل از دنیا رفت. قلبش از تپش ایستاد، ریه هایش از نفس کشیدن بازماند و مغزش از فکر کردن بازماند، و به همین دلیل مرد.»
«ما بسیار سالم هستیم و تمام تلاشمان را می‌کنیم تا زندگی را ادامه دهیم، چون می‌خواهم با نوه‌هایم بازی کنم/به مریخ سفر کنم/تولد 120 سالگی‌ام را جشن بگیریم.»
مواجهه‌ی کودکان با سوگ چگونه است؟
اینکه چگونه هر کودک در هنگام مرگ کسی که دوستش دارد غصه بخورد به چیزهای زیادی بستگی دارد، مانند موارد زیر:
- سن
- جنسیت
- مرحله‌ی رشد
- شخصیت
- روش‌هایی که معمولاً به استرس و احساسات واکنش نشان می‌دهند
- رابطه با فرد فوت شده
- تجارب قبلی از دست دادن یا مرگ
- شرایط خانوادگی
- چگونگی سوگواری کردن اطرافیان‌شان
- میزان دریافت حمایت از اطرافیان‌شان
نوزادان، کودکان و نوجوانان اغلب بی‌توجه به نظر می‌رسند و در حال بازی یا انجام فعالیت‌های معمول خود هستند. بنابراین بزرگسالان می‌توانند تصور کنند که به درستی از مرگ آگاه نیستند. اما آنها مرگ را به روش خودشان درک میکنند. آنها به طور ناگهانی غمگین می‌شوند و به دنبال اطمینان و آرامش در روتین‌ها و فعالیت‌های عادی خود هستند.
کودکان و نوجوانان سوگوار به توجه، اطمینان و حمایت مداوم نیاز دارند.
نوزادان و کودکان نوپا (0 تا 2 سال) چگونه سوگ را درک میکنند؟
نوزادان و کودکان نوپا مفهوم مرگ را درک نمی‌کنند. آنها می‌توانند به تغییر در محیط خود پاسخ دهند. در صورت غیبت فردی مهم، آنها احساس از دست دادن، رها شدن و ناامنی را تجربه خواهند کرد. آنها قادر به بیان احساسات خود نیستند ولی ناراحتی های اطراف خود را درک میکنند.
معمولاً خانواده یا دوستان در هنگام سوگ از فرزندان مراقبت میکنند؛ اما لازم است بدانید که نوزادان، کودکان نوپا و خردسالان از نزدیک ماندن تا حد امکان به مراقبان معمول (مثل مادر یا مادربزرگ) خود سود می برند.
نشانه‌های سوگ در کودکان نوپا
- افزایش گریه و تحریک پذیری
- نیاز به در آغوش گرفته شدن بیشتر
- مضطرب بودن در اطراف غریبه‌ها
- ترک احتمالی و شاید علاقه‌ی کمتر به بازی یا غذا (کاهش وزن احتمالی)
راه های حمایت از کودک سوگوار
- انها را بیشتر در آغوش بگیرید – آنها را نزدیک خود نگه دارید.
- در صورت امکان به روال‌های همیشگی ادامه دهید.
- در اطراف آنها آرام باشید و با آرامش با آنها صحبت کنید. جلوی آنها گریه و بی‌قراری نکنید.
- وسایل راحتی، عروسک یا پتو‌های مورد علاقه اش را در دسترس او قرار دهید.
مواجهه کودکان با سوگ در سنین پیش دبستانی (3 تا 4 سال)
درک اینکه مرگ دائمی است برای کودکان پیش دبستانی دشوار است. آنها اغلب به مرگ پرندگان و حیوانات توجه پیدا میکنند و در حال درک این هستند که مرده بودن با زنده بودن متفاوت است. این گروه سنی دارای «تفکر جادویی» است. آنها ممکن است فکر کنند فرد فوت شده می تواند دوباره زنده شود یا خودش کاری انجام داده است که فرد بمیرد. کودکان پیش دبستانی درک بسیار واقعی دارند و به شیوه‌ای بسیار ملموس فکر میکنند. استفاده از کلمات واقعی مانند «مرده» مهم است. تعبیر‌هایی مانند «گمشده» یا «در‌گذشته» ممکن است باعث سوء تفاهم و سردرگمی آنها شود. کودکان پیش دبستانی می توانند با تغییر شرایط احساس ناامنی و ترس شدیدی کنند. آنها نیاز دارند مطمئن باشند که از آنها مراقبت می شود.
نشانه های سوگ کودکان پیش دبستانی
- بیشتر گریه کردن، چسبیدن و ترسیدن
- به دنبال فردی که مرده است می‌گردد یا صدا می‌کند
- کج خلق، تحریک پذیر یا لجباز بودن
- گوشه گیری یا عدم پاسخگویی به دیگران
- تغییر در عادات غذایی یا خوابیدن، توانایی کمتر در بازی کردن
- پسرفت موقت (مانند شب ادراری، بازگشت به سینه خیز رفتن، میل به مکیدن)
- داشتن احساس حضور فردی که فوت کرده است
راه‌های حمایت
- اطلاعات لازم را به آنها ارائه دهید(شما می توانید این کار را به مرور انجام دهید) و به سوالات آنها صادقانه پاسخ دهید.
- برنامه‌های همیشگی‌اش را حفظ کنید.
- با آنها در مورد اینکه چه کسی از آنها مراقبت می کند صحبت کنید.
- آنها را با لمس حمایت کنید ( در آغوش گرفتن، تشویق، گرفتن دست آنها و غیره)
- صادقانه مرگ را به عنوان بخشی از زندگی با استفاده از آنچه که می بینند توضیح دهید (از گیاهان یا حشرات به عنوان نمونه هایی از مرگ در طبیعت استفاده کنید).
- با هم کتاب‌های کودکانه در مورد مرگ و غم بخوانید.
- از کلماتی استفاده کنید که احساسات را توصیف میکنند.
- آنها را به انجام بازی‌های خلاق و ورزش به عنوان راهی برای خارج شدن از افکار و احساسات، تشویق کنید.
- آنها را در انجام کاری برای مراسم تشییع جنازه شرکت دهید (مانند کشیدن یک تصویر برای گذاشتن در تابوت یا روی اعلامیه ترحیم).
- با هم یک جعبه یا آلبوم از عکس‌ها و یادگاری‌ها درست کنید و یا با روشن کردن شمع و خواندن دعا او را یاد کنید.
مواجهه کودکان با سوگ در سنین مدرسه (5 تا 12 سال)
کودکان در سنین مدرسه به تدریج درک میکنند که مرگ دائمی و غیرقابل برگشت است. برخی از کودکان ممکن است هنوز فکر کنند که مرگ موقتی است یا اینکه فردی که مرده دارای احساس است و سرد، تنها یا گرسنه است. کودکان به تدریج آگاه می‌شوند که مرگ بخشی اجتناب‌ناپذیر از زندگی است و این امر باعث می‌شود در مورد سلامت و امنیت خود مضطرب شوند. آنها ممکن است نگران باشند که شخص دیگری که دوستش دارند بمیرد.
کودکان ممکن است کنجکاو شوند بدانند که پس از مرگ چه اتفاقی برای فرد افتاده است. آنها ممکن است در مورد آنچه بر بدن فرد اتفاق افتاده است سؤالات صریح بپرسند.
پاسخ دادن صادقانه به سوالات و ارائه‌ی اطلاعات کافی بسیار مهم است تا کودکان در دانش خود دچار خلا نشوند. خطر کمبود اطلاعات این است که کودک ممکن است این فضا را با اطلاعات نادرست پر کند.
تخیل و «تفکر جادویی» کودکان می‌تواند به این معنی باشد که کودک احساس می‌کند افکار، کلمات یا اعمال آنها باعث مرگ شده است. آنها ممکن است احساس گناه کنند.
ادامه‌ی پاسخ به سوالات و توضیح مرگ برای این گروه سنی مهم است. درک آنها در طول زمان افزایش می‌یابد و ممکن است لازم باشد آنچه را که اتفاق افتاده است مرور کنند و چندین بار سؤالات مشابه را بپرسند تا تجربه سوگ را درک کنند. هنگام مواجهه کودکان با سوگ، اطمینان مداوم، عشق و محبت به کودکان برای آنها بسیار مفید است.
واکنش های رایج این گروه از کودکان سوگوار
- خود را مقصر مرگ افراد می‌دانند.
- به دنبال یا احساس حضور فرد هستند.
- حواس پرت و فراموشکار می‌شوند.
- نگرانی برای ایمنی خود و افرادی که به آنها اهمیت می دهند، افزایش میابد.
- نمی‌خواهند از مراقبان جدا شوند.
- نمی‌خواهند به مدرسه بروند.
- شکایات درد فیزیکی (مانند درد شکم، سردرد) دارند.
- ممکن است سعی کنند احساسات خود را برای محافظت از بزرگسالان اطراف خود سرکوب کنند اما آنها همواره نگران سلامت اطرافیان‌شان هستند.
- از فعالیت‌های روتین کناره‌گیری میکنند.
- در مقابل پدیده‌ی مرگ ساکت هستند یا واکنشی به آن نشان نمی‌دهند.
- واکنش‌های عاطفی قوی مانند عصبانیت، گناه یا احساس طرد شدن دارند.
- دچار اختلالات رفتاری (مانند پرخاشگری، عصبانیت، سرپیچی، ایجاد مشکل در مدرسه) می‌شوند.
- ممکن است سعی کند بزرگسالان را راضی کند و مسئولیت بزرگسالان را بر عهده بگیرد.
- در عادات غذایی و خوابیدن آنها تغییر ایجاد می‌شود.
- از متفاوت بودن( در صورت از دست دادن یکی از دو والد_خجالت برای تک والد بودن) خجالت می‌کشند.
راه‌های حمایت از آنان
- هنگام مواجهه کودکان با سوگ به او اطمینان دهید که در امنیت است و بگویید چه کسی از او مراقبت می‌کند (ممکن است بخواهند بدانند در صورت مرگ چه کسی از او مراقبت می کند).
- به آنها بگویید که می دانید غمگین هستند، از کلمات برای توصیف احساسات استفاده کنید.
- جدایی از بزرگسالان و مراقبان عزیز را به حداقل برسانید.
- زمانی را برای گوش دادن به افکار و سوالات آنها اختصاص دهید و صادقانه پاسخ دهید.
- در مورد مرگ که بخشی از زندگی است صحبت کنید، تغییرات طبیعت را مشاهده کنید و کتاب‌هایی در مورد مرگ و مردن با هم بخوانید.
- آنها را در برنامه‌ریزی برای تشییع جنازه شرکت دهید و در مورد اینکه آیا مایلند کاری برای انجام مراسمات انجام دهند یا خیر، از آنها سوال کنید.
- یک جعبه‌ی خاطرات و یادگاری یا آلبوم عکس با هم بسازید و یا با روشن کردن شمع و خواندن دعا آن عزیز را یاد کنید.
- او را تشویق به بازی کنید- این یک شکل طبیعی ارتباط است و فرصتی برای پردازش آنچه اتفاق افتاده است.
- او را تشویق به ورزش کردن کنید.
نوجوانان (13+ سال) چگونه با سوگ روبه‌رو می‌شوند؟
نوجوانان می دانند که مرگ بخشی از زندگی است. از نظر رشد، آنها در زمان تغییرات فیزیکی و عاطفی بزرگ هستند. غم و اندوه می تواند بر مرحله‌ی رشدی (حرکت از وابستگی به استقلال) آنها تأثیر بگذارد؛ تا جایی که نوجوانان از پیوندهای خانوادگی به سمت اتکا به همسالان خود می‌روند.
درخواست حمایت در این مرحله‌ی احساس استقلال ممکن است دشوار باشد. نوجوانان ممکن است بخواهند برای حمایت بیشتر با دوستان باشند تا خانواده. در برخی موارد، نوجوانان برای پشتیبانی و اتصال به جامعه، به بازی آنلاین روی می‌آورند. این رفتار یک واکنش طبیعی است! زمان غذا خوردن ممکن است به شما فرصتی بدهد تا با نوجوان سوگوار خود «بازی کنید» یا با او ارتباط برقرار کنید.
به خاطر داشته باشید که آنها ممکن است نتوانند احساساتشان را بیان کنند. نوجوانان دوست ندارند احساس متفاوتی داشته باشند و یک نوجوان سوگوار ممکن است از نظر اجتماعی احساس انزوا کند. ممکن است به نظر برسد که انگار در حال مقابله هستند در حالی که سعی میکنند احساسات درونی خود را مدیریت یا انکار کنند.
واکنش های رایج
- مشکل در تمرکز، حواس پرت شدن
- نیاز به فضای شخصی بیشتر
- بر عهده گرفتن مسئولیت‌های بزرگسالان و «مراقبت» از اطرافیان
- انزوا‌طلبی
- در پی رضایت دیگران بودن
- تحت تأثیر واکنش‌های شدید مانند احساس گناه، عصبانیت یا ترس قرار گرفتن
- مشکل پیدا کردن در بیان احساسات خود
- ترس از امنیت خود و دیگران
- داشتن سوالاتی در مورد مرگ، مردن و معنویت
- استفاده از شوخی و طنز برای پوشاندن احساسات خود
- احساس خجالت
- تمایل به نزدیکی به دوستان و خانواده(بیشتر دوستان)
- داشتن علائم فیزیکی (مانند احساس بیماری، سردرد، معده درد)
- خواب دیدن یا احساس حضور شخصی که مرده است
- سرکشی کردن، حساس شدن
- خوردن یا خوابیدن بیشتر یا کمتر از حد معمول
- انجام رفتارهای خطرناک برای فرار از غم، یافتن آرامش یا برای اثبات قوی بودن خود
- از دست دادن اعتماد‌به‌نفس و کاهش عزت نفس
- افسردگی به‌خاطر غم و اندوه
- ایجاد افکار خودکشی
راه های حمایت
- با آنها در مورد آنچه اتفاق میفتد صادق باشید.
- درباره مرگ با هم صحبت کنید.
- نسبت به گوش دادن به صحبت‌هایش با دادن فرصت‌های منظم تمایل نشان دهید.
- احساساتشان را بپذیرید و به آنها بگویید درک می‌کنید که تحمل غم برای او سخت است.
- اگر نمی‌خواهند با شما صحبت کنند، آنها را تحت فشار قرار ندهید.
- در مورد غم مشترکتان صحبت کنید، چه چیزی طبیعی است و چگونه هر کس به طور متفاوت غمگین است.
- از خانواده‌ی بزرگ، دوستان، معلمان، پزشک خانواده‌تان درخواست حمایت کنید – از سایر بزرگسالان بخواهید در دسترس باشند و با نوجوان تماس بگیرند.
- در صورت امکان، روتین‌هایتان را حفظ کنید.
- آنها را تحسین و تشویق کنید.
- اگرهمچنان نگران هستید به دنبال کمک حرفه‌ای باشید و به مشاور یا روانپزشک مراجعه کنید.
ممکن است برای برخی از نوجوانان صحبت کردن با بزرگسالان در مورد فردی که فوت کرده سخت باشد، اما بیان احساسات خود می تواند برای آنها مفید باشد. می توانید سعی کنید راه‌های دیگری برای ابراز احساسات آنها پیدا کنید. برای مثال، برخی از سازمان‌ها و انجمن‌ها گروه‌های حمایتی دارند که در آن نوجوانان می‌توانند با دیگرانی که تجربیات مشابهی را داشته‌اند صحبت کنند. مدرسه نیز می‌تواند منبع مهمی برای حمایت از نوجوانان باشد و می‌تواند به آنها کمک کند تا از وضعیت خانه خلاص شوند. داشتن یک فرد خاص که بتواند در مدرسه با او صحبت کند ممکن است برای آنها مفید باشد زیرا داشتن این حمایت اجتماعی می‌تواند به تقویت عزت نفس آنها کمک کند.
داشتن خاطرات مثبت از فرد فوت شده می‌تواند به آرامش نوجوانان کمک کند. به اشتراک گذاشتن داستان های مربوط به شخص، یا نگاه کردن به عکس‌ها و یادگار‌ی‌های شخص فوت شده، می‌تواند به او کمک کند تا احساس نزدیکی و ارتباط با فرد فوت شده را داشته باشد.
مواجهه کودکان با سوگ در شرایط ابتلا به اختلالات یادگیری
سوگ برای کودکان دارای اختلالات یادگیری می‌تواند چالش‌های خاصی داشته باشد. درک ایده‌های انتزاعی مانند مرگ برای کودکان دارای ناتوانی‌های یادگیری دشوارتر است. هنگامی که با آنها در مورد فردی که فوت کرده صحبت می کنید، تکرار اطلاعات و بررسی اینکه آنها متوجه گفته‌های شما شده‌اند می‌تواند مفید باشد.
کودکان دارای اختلالات یادگیری، ممکن است نتوانند به خوبی احساساتشان را بیان کنند یا به درستی درک کنند که چه اتفاقی رخ داده است. این موضوع باعث می‌شود که کودکان دارای اختلالات یادگیری به طور خاص، نیاز به حمایت و کمک بیشتری در مواجهه با سوگ داشته باشند.
روش‌های کمک به کودکان دارای اختلالات یادگیری در مواجهه با سوگ
- ارائه اطلاعات ساده و قابل فهم: بهتر است اطلاعات در مورد سوگ و فرایند آن به کودکان دارای اختلالات یادگیری به صورت ساده و قابل فهم ارائه شود. بهتر است از کلمات ساده و جملات کوتاه استفاده شود تا کودکان بتوانند آن را به خوبی درک کنند.
- استفاده از تصاویر و داستان‌ها: استفاده از تصاویر و داستان‌های ساده، می‌تواند به کودکان دارای اختلالات یادگیری کمک کند تا بهتر درک کنند که چه اتفاقی رخ داده است. به عنوان مثال، می‌توانید از کتاب‌های داستانی با موضوع سوگ استفاده کنید که به زبان ساده نوشته شده‌اند و دارای تصاویر رنگارنگ هستند.
- ارائه فعالیت‌های مشارکتی: ارائه فعالیت‌های مشارکتی به کودکان دارای اختلالات یادگیری می‌تواند در مدیریت احساساتشان کمک کند. به عنوان مثال، می‌توانید از کودکان بخواهید تا به یک دفترچه کوچک نوشته و تصاویری از خاطرات خود را کشیده و رنگ کنند.
- ارائه‌ی حمایت و اطمینان: حمایت و اطمینان به کودکان دارای اختلالات یادگیری می‌تواند در مواجهه با سوگ به آنها کمک کند. به آنها بگویید که شما همیشه در کنارشان هستید و آنها را رها نمی‌کنید.
- مشاوره: در صورتی که مشاهده کردید که کودک شما برای مدیریت احساساتش به مشکل برخورده است، ممکن است نیاز به مشاوره داشته باشد. مشاوره می‌تواند به کودکان دارای اختلالات یادگیری کمک کند تا با احساساتشان درباره‌ی از دست دادن عزیزانشان بهتر آشنا شوند و راهکارهایی برای مدیریت آنها پیدا کنند.
در کل، مواجهه با سوگ در کودکان دارای اختلالات یادگیری می‌تواند چالش‌هایی داشته باشد، اما با استفاده از روش‌های مناسب و ارائه‌ی حمایت و اطمینان به آنها، می‌توانید به کودکان دارای اختلالات یادگیری کمک کنید تا بهترین راه حل برای مدیریت احساساتشان را پیدا کنند.
روش‌های درمان سوگ کودکان
روش های تخصصی درمان سوگ کودکان شامل رویکردهای مختلفی است که به کودکان کمک می کند تا احساساتشان را در مورد از دست دادن یک عزیز بیان کنند و با این تجربه‌ی سخت کنار بیایند. در زیر به برخی از این روش‌های درمانی اشاره شده است:
۱. درمان شناختی-رفتاری: درمان شناختی-رفتاری یک روش درمانی است که به کودکان کمک می‌کند تا با استفاده از تغییر رفتار و تغییر در فکر و عقیده‌هایشان، احساساتشان را کنترل کنند. این روش درمانی شامل تمریناتی برای کاهش استرس و اضطراب، تغییر در رفتار و تفکرات منفی و ارائه‌ی راه‌حل‌هایی برای حل مشکلات حاصل از مواجهه کودکان با سوگ است.
۲. هنر درمانی: هنر درمانی یک روش درمانی در صورت مواجهه کودکان با سوگ است که با استفاده از هنر، به کودکان کمک می‌کند تا احساساتشان را بیان کنند و با این تجربه‌ی سخت کنار بیایند. این روش درمانی شامل فعالیت‌هایی مانند نقاشی، رسم، ساخت و ساز، نواختن موسیقی و … است. این فعالیت‌ها به کودکان کمک می‌کند تا احساساتشان را بیان کنند و با خودشان آشنا شوند.
۳. تجربه خلاق: تجربه‌ی خلاق یک روش درمانی است که با استفاده از فعالیت‌های خلاق به کودکان کمک می‌کند تا احساساتشان را بیان کنند و با این تجربه‌ی سخت کنار بیایند. این فعالیت‌ها شامل نقش بازی کردن، تئاتر، شعرخوانی، نوشتن داستان و … است.
۴. مشاور خانواده: مراجعه به مشاور خانواده یک روش درمانی برای مواجهه کودکان با سوگ است که با استفاده از مشاوره و پشتیبانی، به خانواده‌ی کودک کمک می‌کند تا با این تجربه سخت کنار بیایند. این روش درمانی شامل ارائه‌ی آموزش‌هایی برای خانواده، تشویق به بیان احساسات و حمایت از خانواده است.
استفاده از روش‌های درمانی متنوع و ترکیبی از آنها، به کودکان کمک می‌کند تا بهبود پیدا کنند و به سمت پذیرش و بهبود بروند. بهتر است که در انتخاب و استفاده از هر روش درمانی، توصیه‌های یک متخصص درمانی را در نظر بگیرید.
چگونه به کودک سوگوار کمک کنیم تا احساسات خود را کشف کنند؟
کودکان به بزرگ‌ترهای اطراف خود نگاه میکنند تا حس غم و اندوه را درک کنند و سعی کنند بفهمند که چگونه باید واکنش نشان دهند. اغلب مردم نگران این هستند که کودکان آنها را ناراحت ببینند و اوضاع را بدتر کنند.
غم و اندوه پیچیده است و بزرگسالان و کودکان طیف وسیعی از احساسات را طی آن تجربه میکنند. اگر کودک گریه‌ی شما را ببیند، آسیبی به او وارد نمی‌شود؛ هرچند واکنش‌های شدیدتر سوگواری ممکن است برای او ترسناک باشد. بیان احساسات با کودکان مشکلی ندارد و می‌توانید به آنها اجازه دهید تا احساسات خود را نیز با شما کشف کنند. به عنوان مثال، می‌توانید بگویید «مامان گریه می کند زیرا من واقعاً غمگین هستم زیرا بابا فوت کرد و دلم برای او تنگ شده است.» در صورت مواجهه کودکان با سوگ، گفتن با صدای بلند به کودکان کمک می کند تا بفهمند و از آنچه در دنیایشان می‌گذرد آگاه شوند. همان‌طور که بزرگسالان سعی می کنند کودکان را از غم و اندوه محافظت کنند، کودکان نیز به طور غریزی همین کار را میکنند و ممکن است نگران نشان دادن احساسات واقعی خود باشند. با تشویق می‌توان به کودکان کمک کرد تا غم و اندوه خود را کشف کنند، نه اینکه احساسات خود را پنهان نگه دارند. چرا که این کار می‌تواند غم را پیچیده‌تر کند.
طبیعی است که والدین به دلیل غم و اندوه خودشان در هنگام مرگ فرزند دیگری، برای نزدیک بودن با دیگر فرزندان خود تلاش کنند. با این حال، اگر اطلاعات روشنی در مورد آنچه اتفاق می‌افتد و چرایی آن داده شود، کودکان این تغییر را بهتر مدیریت میکنند. برای مثال، می‌توانید بگویید «امروز برای مامان خیلی سخت است، زیرا من واقعاً از مرگ “سحر” ناراحت هستم».
زمان‌ها یا روزهایی وجود خواهد داشت که برقراری ارتباط شفاف به این شکل آسان‌تر می‌شود و مواقعی هست که برقراری ارتباط واقعاً سخت است. با این حال، صادقانه صحبت کردن با کودکان می‌تواند به آنها کمک کند در زمانی که زندگی واقعاً دشوار است، احساس کنند که مهم هستند و ارزش دارند. به مرور زمان می توانید احساسات را با هم کشف کنید.
مراقب خودت هم باش
اگر از کودک یا جوانی در هنگام سوگ حمایت می‌کنید، ممکن است احساس کنید نیازهای او بر نیازهای شما اولویت دارد. اما مهم است که مراقب خود باشید و برای رسیدگی به غم و اندوه خود و همچنین آنها وقت بگذارید.
مراقبت از خود در هنگام مراقبت از دیگری در سوگ بسیار مهم است. هنگامی که شما به عنوان یک نفر مراقبت‌کننده از دوست یا خانواده‌ای در مواجهه با سوگ هستید، ممکن است شما نیز با احساسات سنگینی و غم مواجه شوید. برای جلوگیری از خستگی، خشم، ناامیدی و استرس بیش از حد، باید به خودتان نیز اهمیت بدهید و به مراقبت از خودتان بپردازید.
برخی از راهکارهای مراقبت از خود در هنگام مراقبت از دیگران در سوگ عبارتند از:
- خواب کافی، تغذیه سالم و ورزش منظم
- ارائه‌ی فرصت‌هایی برای استراحت و آرامش به خودتان، مانند خواندن کتاب و گوش دادن به موسیقی
- مطرح کردن احساسات خود درباره سوگ با دیگران، از جمله دوستان، خانواده یا مشاوران
- مراجعه به گروه‌های حمایتی برای افرادی که در موقعیت مشابه شما هستند و می‌خواهند با دیگران در مورد تجربیاتشان در سوگ صحبت کنند
- تمرین برای مدیریت استرس، از جمله تنفس عمیق و تمرینات تفکر مثبت
- قرار دادن مرزهای مشخص برای مراقبت از دیگران و خودتان و تلاش برای رسیدن به تعادل بین آنها
- توجه به نیازهای خودتان و قرار دادن آنها در برنامه روزانه، از جمله زمان برای استراحت، لذت بردن از هوا و طبیعت، دیدار با دوستان و خانواده و تفریح
در کل، مراقبت از خود در هنگام مراقبت از دیگران در سوگ بسیار مهم است. با مراقبت از خود و توجه به نیازهای خودتان، می‌توانید بهترین راه حل برای مراقبت از دیگران در سوگ را پیدا کنید و در عین حال احساس خوبی نسبت به خودتان داشته باشید.
نتیجه گیری
مقاله‌ی “راهکارهای مواجهه با سوگ در کودکان” به بررسی مسائل مرتبط با سوگ و راهکارهایی که برای کمک به کودکان در مواجهه با سوگ وجود دارد، می‌پردازد. با مطالعه‌ی این مقاله به این نتیجه رسیدیم که سوگ یک تجربه‌ی ناشی از از دست دادن یک عزیز است که برای کودکان نیز می‌تواند بسیار دشوار باشد. درمان سوگ کودکان شامل فرایندهایی مانند توانمندسازی کودکان برای مواجهه با سوگ، ارائه‌ی اطلاعات صادقانه و مرتبط با سوگ، ارائه‌ی حمایت از خانواده و کمک به کودکان برای تبیین احساسات خود است.
سوگ برای کودکان یک تجربه‌ی دردناک است که نیاز به حمایت و مراقبت دارد. با ارائه‌ی اطلاعات درست و قابل فهم، استفاده از روش‌های مشارکتی، ارائه‌ی حمایت و اطمینان، استفاده از تصاویر و داستان‌ها و در صورت لزوم مشاوره، می‌توانید به کودکان کمک کنید تا بهترین راه حل برای مواجهه با سوگ را پیدا کنند و به طور سالم و موثری با احساساتشان در ارتباط باشند. همچنین، برای مراقبت از خود در هنگام مراقبت از دیگران در سوگ، بهتر است به نیازهای خودتان نیز توجه کنید و به مراقبت از خودتان بپردازید.
همچنین برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه می‌توانید از دوره‌های
تاب آوری در سوگ | روش های تاب آوری در بحرانِ از دست دادن
و
دوره مرگ‌اندیشی | نگاهی متفاوت به سوگ
نیز استفاده کنید.
منابع استفاده شده در این مقاله:
