دوران بارداری تجربه‌ی لذت‌بخشی است که هر مرحله از آن با مسائل مختلفی همراه است. در این مقاله شما را با یکی از شایع‌ترین اختلالات یعنی وسواس فکری در دوران بارداری آشنا خواهیم کرد.
بخشی از احساساتی که در دوران‌بارداری مادران با آن مواجه می‌شوند گذرا هستند و پس از گذشت چند روز از بین می‌روند؛ اما بخشی دیگر، تا پایان دوران بارداری و حتی چند ماه پس از زایمان هم همراه مادر هستند.
دوران بارداری
یکی از زیباترین و اعجاب انگیز‌ترین مراحلی که زنان تجربه می‌کنند، دوران بارداری و مادرشدن است. از اولین لحظه‌ای که یک مادر حضور فرزندش را احساس می‌کند این مسیر پر فراز و نشیب آغاز می‌شود. اتفاقاتی که در دوران بارداری برای مادر رخ می‌دهد می‌تواند تا آخر عمر بر سلامت جسمی و روانی مادر و جنین تاثیر بگذارد. این دوران برای افراد مختلف با علائم متفاوتی همراه است. گروهی با حالت‌های گوناگون جسمی و روحی به عنوان ویار دوران بارداری مواجه می‌شوند که با سردرد، سرگیجه، حالت تهوع، بی‌خوابی یا خواب آلودگی، تنگی نفس، حساسیت به بوهای مختلف و… همراه است. تجربه‌ی بارداری حتی برای مادرانی که چند فرزند دارند هم با یکدیگر متفاوت است و هیچ‌گاه نمی‌توان بارداری افراد را با هم مقایسه کرد.
در این دوران، حالات روحی مادر مدام در حال تغییر و تحول است. اغلب مادران زودرنج، احساساتی، بدخلق، بهانه‌جو، مضطرب و… می‌شوند به بیان دیگر، می‌توان گفت که احساسات چه از نوع مثبت وچه منفی، در دوران بارداری شدت می‌گیرد. این نوسانات احساسی عموماً در هفته‌ی دهم بارداری به اوج خود می‌رسد. وسواس فکری در دوران بارداری نیز یکی از انواع شایع اختلالات دوران بارداری است.
وسواس فکری در دوران بارداری چگونه اتفاق می‌افتد؟
اختلالات وسواسی که اغلب منشا ذهنی دارند به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. یکی از رایج‌ترین آن‌ها برای مادران وسواس فکری در دوران بارداری است. شناخت به موقع و درمان زودهنگام این اختلال در جهت حفظ سلامت روانی مادر در دوران بارداری و همچنین پس از تولد نوزاد بسیار اهمیت دارد؛ چرا که می‌تواند در نحوه‌ی برقرار ارتباط اولیه‌ی والد و فرزند، در مهم‌ترین مرحله یعنی روزهای ابتدایی تولد، تاثیر زیادی داشته باشد. بی‌توجهی به این مسئله زمینه‌ساز بروز مشکلات جدی در روزهای بعد از زایمان به ویژه برای بانوانی که برای اولین‌بار بارداری را تجربه می‌کنند و هنوز با چالش‌های این مسیر شیرین اما دشوار آشنایی کافی ندارند، به‌وجود می‌آید. این وسواس در نهایت موجب می‌شود هم مادر و هم نوزاد از این مسئله رنج ببرند.
براساس تحقیقات انجام شده، وسواس در مردان معمولاً از سنین کم شروع می‌شود؛ اما وسواس در زنان معمولا در دوران حاملگی و بعد از زایمان شروع شده و فرد را درگیر می‌کند. زنانی که دچار وسواس فکری در دوران بارداری می‌شوند، باید تحت درمان قرار گیرند. در غیر این صورت، این اختلال زندگی فرد و اطرافیان را تحت تاثیر قرار داده و در مواقعی که مادر کنترلی بر روی روان خود نداشته باشد، می‌تواند در تصمیم‌گیری دچار مشکل شده و در نهایت خطری بزرگ برای سلامت نوزاد محسوب شود.
چه افرادی درگیر وسواس فکری در دوران بارداری می‌شوند؟
براساس تحقیقات صورت گرفته از هر صد نفر بانوی باردار فقط یک نفر به اختلال وسواس فکری (OCD) در دوران بارداری مبتلا می‌شود؛ چرا که درصد بیشتر مبتلایان پس از زایمان دچار وسواس فکری می‌شوند.
عوامل متعددی در ایجاد و تشدید وسواس‌فکری در دوران بارداری نقش دارند که در ادامه به صورت موردی به آن‌ها می‌پردازیم.
سابقه‌ی ژنتیکی
افرادی که زمینه‌ی ژنتیکی دارند و در خانواده‌ی آن‌ها این اختلال و یا اختلالات مشابهی وجود داشته است، بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به وسواس فکری در دوران بارداری هستند. از این رو، باید بیشتر مراقب سلامت روانی خود باشند.
این افراد بهتر است با برنامه‌ریزی و کمک از مشاور، زمینه‌های لازم را در ذهن خود ایجاد کرده و سپس برای باردار شدن اقدام کنند. چنانچه که قبل از اقدام تحت نظر روانشناس نبوده‌اند، بهتر است در اولین فرصت، پس از اطمینان کامل از سلامت جنین برای دریافت نوبت مشاوره اقدام کنند.
بارداری دوم
بانوانی که تجربه اولین بارداری را پشت سر گذاشته‌اند، در بارداری دوم عموماً تغییرات شدیدتری از لحاظ هورمونی در بدن آن‌ها صورت می‌گیرد. از این رو، احتمال ابتلا به وسواس فکری در دوران بارداری در میان آن‌ها بیشتر است. لازم به ذکر است که نگرانی‌های مادر در مورد فرزند اول خانواده از نظر تامین نیازهای عاطفی می‌تواند بر شدت این مسئله دامن بزند.
تجربه‌ی تلخ از زایمان اول
مادرانی که در بارداری قبلی به دلایل مختلف، از جمله سقط جنین اجباری یا مرگ جنین قبل و یا بعد از تولد، تجربه‌ی تلخی را پشت سر گذاشته‌اند، بیشتر از سایر مادران احتمال دارد که دچار اختلال وسواس فکری در دوران‌بارداری شوند. از این رو لازم است این مادران از طرف همسر و خانواده‌ی خود بیشتر مورد توجه و ابراز علاقه قرار گیرند.
نشانه‌ها و علائم اختلال وسواس فکری در دوران بارداری
همه مادران از همان دوران بارداری نگران فرزند خود هستند. بیشتر این نگرانی‌ها کاملاً عادی و طبیعی است و زمانی حائز اهمیت می‌شود که از حالت طبیعی خارج شده و روند عادی زندگی فرد را مختل کند. در این شرایط باید از درمانگران و افراد متخصص کمک گرفت تا مانع بروز مشکلات جدی‌تر شد.
وسواس فکری در دوران بارداری برای مادر بسیار ترسناک و آزاردهنده بوده و با افکار منفی مختلفی همراه است. در ادامه، به بررسی برخی از این افکار وسواس‌گونه می‌پردازیم.
نگرانی از سلامت جنین
این فکر که ممکن است بعضی از فعالیت‌های مادر به جنین آسیب برساند مادران را اذیت می‌کند. در برخی موارد، مادران برای فراهم کردن شرایط آسایش و آرامش جنین، دست از کارهای روزانه کشیده و گوشه نشین می‌شوند. همین مسئله زمینه‌ساز پیدایش انواع بیماری‌های فکری و روانی را، که معروف‌ترین آن‌ها افسردگی دوران بارداری و افسردگی پس از زایمان است، فراهم می‌سازد. به عنوان مثال، بسیاری از مادران هنگام خوابیدن می‌ترسند که به جنین صدمه وارد کنند و در طول شب مدام از خواب بیدار می‌شوند تا از سلامت جنین اطمینان حاصل کنند.
آینده‌ی فرزند من
یکی دیگر از دغدغه‌های مادران در دوران بارداری این است که از آینده‌ی فرزندشان ترس دارند و مدام ذهنشان با افکار منفی بمباران می‌شود. اینکه چطور والدین خوبی باشیم، چگونه از گریه نوزاد پی به مشکلات او ببریم، از چه طریقی با او ارتباط عمیق و صمیمی برقرار کنیم و… همگی افکاری هستند که در ساعت مختلفی از روز به ذهن مادر راه پیدا می‌کنند.
آیا همه‌چیز عادی است؟
چک کردن مداوم مدارک پزشکی، شنیدن و مقایسه کردن نوع بارداری مادران با یکدیگر موجب می‌شود مادر در طول روز بارها و بارها مدارک پزشکی و شرایط خود و فرزندش را چک کند. استرس گم شدن مدارک برای مواقع ضروری و یا نرمال نبودن تعداد حرکات جنین، ضربان قلب، قد و وزن جنین در غربالگری و… آرامش روانی او را برهم می‌زند.
تاثیر وسواس فکری در دوران بارداری بر سلامت جنین
جنین ۹ ماه در وجود شما زندگی می‌کند و تمام عواطف و احساسات شما به او منتقل می‌شود. سلامت جنین در گروی سلامت جسمی و فکری مادر است. مادری که درگیر وسواس فکری در دوران بارداری شده است، برای آرامش خود دست به کارهای مختلفی می‌زند تا شرایط روحی او از نظر خودش مساعد شود. مثلاً برای تمیزی خانه باید از مواد شوینده‌ی شیمیایی استفاده کند و تکرار این کار باعث آسیب به خودش و جنین می‌شود. اگر مادر به وسواس چک کردن مداوم جنین دچار شده باشد، مدام از پزشک خود درخواست تجویز سونوگرافی می‌کند تا از سلامت او اطمینان کسب کند. استفاده‌ی بیش از حد از دستگاه‌های سونوگرافی که با اشعه سر‌وکار دارند، عوارض جبران ناپذیری بر سلامت جنین می‌گذارد.
روش‌های درمان وسواس فکری در دوران بارداری
اگر تا به اینجا شاهد علائم ذکر شده و یا موارد مشابه آن در خود و یا اطرافیانتان شده‌اید، فرصت را از دست ندهید. روند درمان را آغاز کنید تا این دوران به خوبی و شادی طی شود. این دوران طلایی را به دوران پوچ و باطل در زندگیتان تبدیل نکنید و برای پایان دادن به آن عجله نکنید. مهم نیست چقدر درگیر این بیماری شده‌اید مهم این است که سعی کنید تا بر این افکار آزاردهنده مسلط شوید.
درمان این اختلال وسواس فکری در دوران بارداری به دو روش دارودرمانی و رفتاردرمانی صورت می‌گیرد که با توجه به میزان درگیری، سن مادر، سن بارداری، سابقه بارداری، ژنتیک و صلاحدید پزشک متخصص تجویز می‌شود.
رفتاردرمانی
روش رفتار درمانی بر پایه‌ی صحبت کردن بنا شده و درمانگر در حین مکالمه، تکنیک‌ها و نکات خاصی را به مادر آموزش می‌دهد تا از این طریق بتواند بر افکار مزاحم غلبه کرده، بر آن‌ها مسلط شده و به مرور به روتین زندگی عادی برگردد. این روش که به نام CBT شناخته می‌شود، هیچ گونه عوارض خاصی برای مادر و جنین ندارد. در طول درمان، مادر موظف است گزارشی از افکار و رفتارهای خود را به درمانگر بدهد. در صورتی که همه‌چیز طبق برنامه پیش برود، مادر پس از چند جلسه مشاوره احساس بهتری داشته و به راحتی می‌تواند با شرایط فعلی و چالش‌های آن مواجه شود.
دارودرمانی
در برخی موارد، با توجه به شرایط مادر و شدت درگیری آن با اختلال وسواس فکری در دوران بارداری، درمانگر صلاح می‌داند که مادر از دارو استفاده کند تا به روند بهبود و کیفیت آن سرعت بخشد. عموماً در این شرایط، داروهای ضدافسردگی تجویز می‌شود که در طی روند درمان و میزان پاسخی که پزشک از شرایط بیمار دریافت می‌کند، نوع و مقدار دارو را تغییر داده و در صورت مشاهده‌ی علائم بهبودی، آن را قطع می‌کند. لازم به ذکر است که مصرف بدون نسخه و بی‌رویه‌ی این داروها خطرات جبران ناپذیری برای مادر و جنین به همراه دارد.
از دوران بارداری خود لذت ببرید و خاطرات شیرینی برای خود همسرتان بسازید
دوران بارداری سرآغاز یک سفر پرماجرا است که لازمه‌ی به سلامت رسیدن، همراه داشتن توشه‌ی کافی است. مادران باردار برای آنکه این دوران را به خوبی و راحتی پشت سر گذارند و به اصطلاح قدیمی، بار شیشه‌ی خود را زمین بگذارند، به همراهی مداوم و توجه همسر و خانواده نیاز دارند.
وقوع بیماری‌های مختلف جسمی و روحی برای هرکسی در هر شرایطی امکان‌پذیر است اما ابتلا به آن‌ها نباید منجر به جدی گرفتن بیش از حد و یا نادیده گرفتن آن‌ها شود. زمانی که ابتلا به این بیماری‌ها تهدیدی برای سلامت جنین محسوب شود، اهمیت درمان دوچندان می‌شود.
همسران مادران باردار فراموش نکنند که برای داشتن فرزند سالم باید به سلامت جسمی و روانی مادر بیش از پیش اهمیت داد. یکی از مهم‌ترین این اختلالات که تاثیر قابل توجهی بر سلامت مادر و جنین دارد وسواس فکری در دوران بارداری است که در این مقاله به تفصیل به آن پرداختیم. آنچه در این مقاله گفته شد تنها به منزله‌ی افزایش آگاهی بوده و هرگز جنبه درمانی ندارد.
