قطعا تاکنون با افراد وسواسی روبه رو شده اید و حتما از خود پرسیده‌اید که چگونه باید با او برخورد کنید. ما در این مطلب به بررسی اصول رفتار با افراد وسواسی می‌پردازیم که با این افراد چگونه باید برخورد کنید.
تعریف وسواس
وسواس اختلال فکری، عملی است که فرد وسواسی درگیر آن است. وسواس، افکار و تصاویر ناخواسته و مزاحمی هستند که شدیدا فرد وسواسی را مضطرب می‌کند. اعمال وسواسی رفتارهای هستند که فرد با قصد رهایی از افکار وسواسی یا کاهش اضطرابش انجام می‌دهد.
تقریبا همه ما در بخشی ار مراحل زندگی وسواس را تجربه کرده‌ایم اما به این معنی نیست که فردی وسواسی هستیم. فردی که وسواس دارد چرخه وسواس اجبارش، آن‌قدر زیاد است که وقت زیادی از او می‌گیرد و فرد در کارهای زندگی روزانه‌اش دچار مشکل می‌شود.
اصول رفتار با افراد وسواسی
وسواس انواع مختلفی دارد اما شایعه‌ترین آن‌ها وسواس شست‌وشو، وسواس تقارن، نجس و پاکی، وسواس چک کردن، وسواس آلودگی میکروبی و از این قبیل موارد است که فرد وسواسی با آن درگیر است. در برخی موارد فرد وسواسی مدام درگیر است و ترس از دست دادن عزیزانش را دارد و نمی‌تواند خودش را کنترل کند.
درگیر شدن فرد به وسواس هیچ ربطی به تحصیلات، اعتقادات، جایگاه اجتماعی، ثروت، سن و… ندارد. موضوعی که اهمیت دارد این است که افرادی که کنار یک فرد وسواسی زندگی می‌کنند یا مانند او دچار وسواس می‌شوند (زیرا رفتارهای فرد به شدت تأثیرگذار است) و یا شروع به انتقاد و بحث‌های پایان ناپذیری در خانواده می‌کنند. برای اینکه از انتقاد و کشمکش در خانوده و یا گرفتار شدن افراد دیگر جلوگیری کنید باید بدانید اصول رفتار با افراد وسواسی چگونه است تا حداقل، تا حدودی به فرد وسواسی و البته به خودتان کمک کنید.
پیشنهاد برای مطالعه بیشتر: آشنایی با وسواس فکری در دوران بارداری و درمان آن
اولین نکته‌ای که اطرافیان فرد مبتلا به رفتارهای وسواسی باید بدانند این است که منشأ وسواس و رفتارهای فرد اضطراب است. وسواس افکار فرد را در بر می‌گیرد و یک کار را در ذهن او اجبار می‌کند، این اجبار غیر قابل کنترل و مقاومت است و اطرافیان باید بدانند که اختیاری در کار نیست و تمام کارهای فرد وسواسی از روی اجبار است.
وقتی اعضای خانواده و دوستان در مورد وسواس اطلاعات بیشتری داشته باشند حمایت و درک فرد وسواسی راحت‌تر است. برای درمان این فرد باید به پزشک مراجعه شود. در ادامه به برخی از اصول رفتار با افراد وسواسی می‌پردازیم.
1. عدم سرزنش
همان طور که می‌دانید رفتارهای فرد وسواسی دست خودش نیست پس نباید او را مورد سرزنش، دعوا، تمسخر قرار . چون شرایط برای او و شما سخت‌تر می‌شود. هرگونه تنش و مشاجره باعث می‌شود که فرد مضطرب‌تر شود.
نکته دیگری که باید در مقابل این افراد رعایت کنید از محبت‌های افراطی و بیخود خودداری کنید. اینکه شما محبت و نوازش کنید باعث نمی‌شود فرد دست از کارهای خود بردارد.
2. قطع کردن زنجیره پاسخ
زندگی با فرد وسواسی به این معناست که خانواده درگیر رفتارهای او هستند. برای اینکه مشاجره و بحث در خانه کمتر شود و فرد وسواسی به آرامش فکری برسد اعضای خانواده حس می‌کنند که برآورده کردن خواسته‌های فرد وسواسی بسیار ساده‌تر از ساعت‌ها اشک و اضطراب طولانی او است. در نتیجه همه سعی می‌کنند به خواسته‌های او عمل کنند. اما این کار درست نیست و فقط باعث می‌شود رفتارهای او تدوام و بیشتر تقویت شود.
در برخی موارد دیده شده است که دیگران هم درگیر افکار این فرد می‌شوند. این رفتار سایرین باعث می‌شود مانعی برای بهبودی فرد وسواسی رخ دهد. باید کم‌کم زنجیره پاسخ به فرد وسواسی قطع شود و شکل روال عادی خانواده برگرد و تمام اعضای خانواده از مشارکت با رفتارهای او دست بردارند. اما این رفتار باید به صورت تدریجی و با نظارت پزشک صورت گیرد قطع ناگهانی این زنجیره باعث می‌شود فرد وسواسی منجر به علائم افسردگی، اضطراب، و بی‌قراری شود.
3. صبر و شکیبایی
اختلال وسواسی علائم و نوع آن گسترده است به همین دلیل مدت درمان و پیشرفت بهبود هر شخصی متفاوت است. در این مرحله خانواده و افرادی که با فرد وسواسی در ارتباط هستند نباید انتظار داشته باشند که پیشرفت او با سرعت همراه باشد و با سایرین نباید مقایسه شوند. ممکن است فرد وسواسی چندین بار به عقب برگرد و از درمان ناامید شود. نقش اصلی و مهم را نزدیکان در این صورت ایفا می‌کنند خانواده باید صبور باشند.
4. عدم رفتار خودسرانه
فردی که تحت درمان است روزانه نباید خانواده و حتی خودش آن را تحت ارزیابی قرار دهند و سر خود دوره درمان را قطع کنند. مقایسه‌های روزانه گمراه کننده است زیرا تصویر کلی را نشان نمی‌دهد. در دوره درمان انتظار می‌رود فرد رو به بهبود باشد و این علائم بهبودی نباید گمراه کننده باشد البته بر خلاف این موضوع هم وجود دارد. زمانی که در دوره درمان لغزشی از فرد بیمار سر می‌زند نباید به فرد یادآور شوید که تلاشش در مبارزه را بیشتر کند. چرا که این سخن فرد را با بر چسب مخرب، شکست خورده، ناقص روبه‌رو می‌کند و بدون شک منجر به بدتر شدن حالات وسواس‌گونه فرد می‌شود.
5. تغییر در روند زندگی همه افراد خانواده
برای تغییر حال فرد وسواسی باید در روند زندگی خانواده تغییر ایجاد شود. بنا بر شرایط و نوع درگیری او باید راه‌حل درست انتخاب شود. مثلا برای تمیزکاری منزل به فردی که وسواس تمیزی دارد نباید این کار سپرده شود، زیرا یک محرک اجباری است و بیش از حد همه چیز را می‌شویید چندین بار این کار انجام می‌دهد تا به آرامش فکر برسد. برای اینکه وسواس اون کنترل شود بهترین گزینه ورزش کردن است تا انرژی او تخلیه شود تفریح و سفر کردن تغییراتی است که باعث می‌شود ذهن فرد وسواسی آزاد شود.
6. الگو دادن
یکی از راهکارهای که خانواده باید آن را به کار گیرند روش الگو دادن است، به این صورت که اگر دستشان کثیف است با آب و صابون می‌شویند تا آلودگی برطرف شود. این باعث می شود تا فرد وسواسی تا حدودی رفتارهایش متعادل‌تر شود.
کوچک‌ترین تغییر مثبت در فرد وسواسی نباید بدون بازخورد باشد با او صحبت کنید برای اینکه باعث شده است خودش و دیگران به آرامش برسند از او تشکر کنید. دقت کنید حس عذاب وجدان به او ندهید. اینها بخشی از رفتارهای صحیحی است که باید با فرد بیمار، سایر اعضای خانواده داشته باشند.
زندگی با افراد وسواسی
زندگی با فرد وسواسی راحت نیست این موضوع را قبول کنید و دست از تلاش بر ندارید. در بیشتر موارد این افراد برای درمان علاقه‌ای به کمک تخصصی ندارند و دلایلی زیادی می‌آوردند که درمان نشوند مانند:
- مگر من بیمار هستم که نزد پزشک بروم
- در برخی موارد می‌ترسند که سایر بیماری‌های روانی آن‌ها را پزشک تشخیص دهد.
- نگرانی برای ترک رفتارهای اجباری خود دارند، زیرا معتقد هستند که این رفتارها باعث بقا و سلامت خودشان و خانواده آن‌ها است.
- در برخی از موارد فرد وسواسی می‌ترسد که گرفتار دارو شود و به نوعی اعتیاد پیدا کند. اما این داروها همیشه استفاده نمی‌شوند و طبق تجویز درمانگر قطع می‌شود.
- سابقه درمان قبلی که با شکست مواجه شده باشد یکی دیگر از دلایل مخالفت فرد وسواسی است.
اینها مواردی است که دلایل مخالفت فرد وسواسی است در این حالت خانواده باید اطمینان دهند که این بیماری قابل درمان و شناخته شده است. به او اطمینان دهید هر شخصی ممکن است گرفتار این بیماری شود و کسی قوی و باقدرت است که برای درمان قدم بردارد نه خودش را بیشتر گرفتار کند.
ضروری است که خانواده به یک درمانگر متخصص و مجرب برای درمان فرد وسواسی انتخاب کنند، تا احتمال شکست به صفر برسد. در این مطلب راه‌های مناسب برای رفتار با فرد وسواسی را شرح دادیم اما بهترین روش برای ترک وسواس مراجعه به یک متخصص است.
