عزت نفس چیست؟ راه های افزایش عزت نفس را بشناسید.

بسیاری از ما ممکن است با تعریف صحیح واژه عزت نفس و انواع آن آشنا نباشیم؛ به همین دلیل این امکان وجود دارد که گاهی واژه عزت نفس را به اشتباه به کار ببریم. ممکن است تفاوت‌های عزت نفس و اعتماد به نفس را ندانیم و به غلط اعتماد به نفس و عزت نفس را به جای یکدیگر به کار ببریم.

عزت نفس، ویژگی است که از بدو تولد همراه ما است. با گذشت زمان و قرار گرفتن انسان‌ها در جوامع مختلف و در ارتباط با یکدیگر  این ویژگی ذاتی می‌تواند تقویت شده، تحلیل رفته و یا به طور کلی از بین برود.

در این مقاله با مفهوم عزت‌ نفس، آشنا می‌شویم.

   

عزت نفس چیست؟

در پاسخ به سوال عزت نفس چیست، پاسخ‌های متفاوتی مطرح می‌شود که همگی به یک اصل اشاره می‌کنند.

برخی از این تعاریف عبارتند از:

 

• در روانشناسی اصطلاح «عزت نفس» برای توصیف احساس ارزشمندی فرد نسبت به خودش استفاده می‌شود. به عبارت دیگر، عزت نفس معیاری است برای اینکه بدانید چقدر از خودتان قدردان هستید و خودتان را دوست دارید. عزت نفس می‌تواند انواع مختلفی از باورها را در بر بگیرد، مانند باورهایی که درباره ظاهر خود، اعتقادات، احساسات و رفتارهای خود داریم.

 

• عزت نفس یعنی چقدر خودمان را دوست داریم. به عنوان مثال: یک مادر تحت هر شرایطی فرزند خود را دوست دارد حتی اگر یک فرزند ظاهرش مطابق معیارهای زیبایی نباشد. حتی اگر کفه ترازو اخلاق های منفی او نسبت به کفه ترازو اخلاق های مثبت او سنگینی کند. عزت نفس درواقع نگرش فرد نسبت به خود است.

 

• اگر تحت هر شرایطی خودتان را دوست دارید و احساس ارزشمند بودن کرده و لایق خوشحالی و خوشبختی می‌دانید به شما تبریک می‌گویم چرا که میزان قابل قبولی از ویژگی عزت نفس برخوردارید. در واقع عزت نفس برای حل بسیاری از مشکلات شما مثل یک دارو برای درمان بسیاری از بیماری‌ها عمل می‌کند.

 

• اگر عزت نفس را یک پازل دو تکه در نظر بگیریم، نیمه‌ی آن مربوط به عزت نفس در زمینه کارآمدی شخصی است و نیمه‌ی دیگر آن مربوط به عزت نفس در زمینه ارزش شخصی است. یعنی ما به این باور برسیم که در زمینه‌هایی که برای ما اهمیت دارند ارزشمند بوده و توانایی لازیم را داریم. در کل باید خود را با تمام نقص‌ها بپذیریم و به خودمان افتخار کنیم.

 

• عزت نفس نحوه ارزش‌گذاری و درک بر اساس عقاید و باورهای ما در مورد خودمان است که تغییر آن‌ها ممکن است دشوار باشد.

 

انواع عزت نفس

عزت نفس یک مفهوم کلی است.می‌توان هزاران تعریف برای عزت نفس ارائه داد. در بالا سعی کردیم با بیان ساده‌ترین تعریف آن‌، مفهوم عزت نفس را در ذهن ایجاد کنیم.
با وجود این که عزت نفس یک مفهوم کلی است، اما می‌توان آن را دسته‌بندی کرد. در ادامه بیشتر در مورد این دسته‌بندی‌ها صحبت می‌کنیم.

 

عزت نفس لحظه ای

عزت نفس یک مفهوم کلی است و می‌توان از آن به عنوان یک صفت یاد کرد. ما به طور کلی جمله “فلانی عزت نفس خوبی دارد” و یا ” فلانی از عزت نفس پایینی برخوردار است” را به کار می‌بریم.
خوب است بدانیم که نوعی عزت نفس از انواع عزت نفس قابل بیان است که از آن تحت عنوان “عزت نفس لحظه ای” یاد می‌کنیم.
عزت نفس لحظه ای، احساس عزت نفس در بخش کوچکی از زندگی ما است. عزت نفس لحظه ای به عزت نفس کلی که یک ویژگی در شخصیت ماست، ارتباط خاصی دارد که در ادامه در مورد آن صحبت می‌کنیم.
عزت نفس لحظه ای ناشی از شرایط ما در یک لحظه خاص است.

دو مثال کلی

مثال اول: خود را در یک مهمانی تصور کنید که یک لباس زیبا به تن دارید. کاملا آراسته هستید. از ظاهر خود رضایت کامل دارید. ناگهان شخصی وارد مهمانی می‌شود و نسبت به ظاهر شما انتقاد تندی می‌کند. او اذعان دارد که این ظاهر مناسب چنین مهمانی نیست. در این لحظه ممکن است برای دقایقی نسبت به خود احساس بدی داشته باشید. دیگر از آن احساس خوشنودی درونی نسبت به خود خبری نیست. می‌توان گفت در این حالت عزت نفس لحظه ای شما که یکی از انواع عزت نفس است دچار تزلزل شده است.در حالی که ممکن است به طور کلی انسانی با عزت نفس بالا باشید.

مثال دوم: همه ما این تجربه را داریم که گاهی آن طور که شایسته است نتیجه تلاش های خود را نمی‌گیریم. ممکن است گاهی به دلیل فشار کار و خستگی و اضطراب ناشی از آن حس کنیم انسان کارآمدی نیستیم. همه این احساسات لحظه ای و مقطعی هستند. این احساسات صرفاً عزت نفس لحظه ای ما را سست می‌کنند.
مثال های بالا توضیحات کلی در خصوص عزت نفس لحظه ای بودند که برعکس آن ها نیز امکان پذیر است. طی این توضیحات متوجه شدیم که عزت نفس لحظه ای ثابت نیست.

عزت نفس به عنوان یک صفت

عزت نفس به عنوان یک صفت یکی از انواع عزت نفس و یک ویژگی ثابت است.در واقع در شرایطی می‌توان گفت که عزت نفس به عنوان یک صفت برایند تمامی عزت نفس های لحظه ای ماست.
اگر ما از خود خوشنود باشیم و به خود عشق بورزیم عزت نفس بالایی داریم.اگر دائما در حال مقایسه خود با دیگران هستیم.اگر به دیگران اجازه می دهیم رفتار ناشایسته با ما انجام دهند.عزت نفس پایینی داریم.

عزت نفس در یک زمینه خاص

برای همه‌ی ما پیش آمده است که در یک زمینه خاص عزت نفس داشته باشیم. مثلا شخصی که توانایی خوبی در قصه گویی دارد در این زمینه از خود خشنود است پس می‌توانیم بگوییم این شخص عزت نفسی در قصه گویی دارد.
عزت نفس در رانندگی، عزت نفس در آشپزی، عزت نفس در نقاشی، عزت نفس در موسیقی و … مصادیق این نوع عزت نفس هستند. با این تفاسیر می‌توانیم به شناخت نسبی از انواع عزت نفس بریم.

عوامل مختلفی که بر عزت نفس ما تأثیر می‌گذارد عبارتند از:

• ژنتیک
• شخصیت
• تجارب زندگی
• سن
• سلامتی
• تفکر
• شرایط اجتماعی
• واکنش های دیگران
• مقایسه خود با دیگران

 

نکته مهم این است که عزت نفس ثابت نیست. قابل انعطاف و قابل اندازه گیری است، به این معنی که می‌توانیم آن را با تمرین بهبود دهیم.

دانشجویی را تصور کنید که نتوانسته در امتحانی دشوار نمره لازم را کسب نماید. اگر وی دارای عزت نفس بالایی باشد ناکامی خود را به عواملی چون: نداشتن ‌مطالعه‌ کافی و یا دشواری‌ سوالات‌ امتحان نسبت خواهد‌ داد و این موضوع هرگز باعث نمی‌شود که احساس ناتوانی کند و یا به این فکر کند که در امتحانات بعدی نیز شکست خواهد خورد. داشتن عزت نفس بالا او را به سمت پذیرش‌ واقعیت سوق داده و باعث می‌شود او یافتن علت ناکامی خود را جایگزین حس ترحم و دلسوزی و یا تسلیم نماید.

در یک جمله ساده می‌توان گفت: عزت نفس، علاقه و احترام بی قید و شرط و بدون منفعت نسبت به خود است.

نشانه های عزت نفس پایین:

• بسیار انتقادگرایانه نسبت به خود فکر و عمل می‌کنند.
• از کلمات منفی مانند احمق، چاق، زشت و…. برای توصیف خود استفاده می‌کنند.
• افراد با عزت نفس پایین همیشه در حال سرزنش خود هستند، حتی برای چیزهایی مانند رفتار دیگران که کنترلی بر آن ندارند.
• همه چیز برای افراد با عزت نفس پایین بستگی به شانس دارد، از این رو خود را فرد بدشانسی می‌دانند.
• از کسی متنفرند، اما او را به تمام مهمانی‌هایشان دعوت می‌کنند.
• از نظر آن‌ها همه‌ چیز به شانس بستگی دارد.
• خصوصیات مثبت خود را همواره نادیده می‌گیرند.
• افراد با عزت نفس پایین خود را به گونه ای قضاوت می‌کنند که گویی از دیگران همیشه در مرحله‌ای پایین‌تر قرار دارند.
• حرف افرادی که از آن‌ها تعریف می‌کنند را باور نمی‌کنند.
• از شکست می‌ترسند.
• خودشان را پنهان می‌کنند.
• در روابط زناشویی عجول هستند.

 

راه‌های افزایش عزت نفس:

صلاحیت‌های خود را شناسایی کرده و آن‌ها را توسعه دهید

همه‌‌ی انسان‌ها بالاخره در موضوعی دانش یا مهارت دارند و شما از این موضوع مستثنی نیستید. حالا این موضوع می‌تواند آشپزی باشد یا خوانندگی یا حل جدول و معما یا حتی توانایی دوست شدن با دیگران. به طور خلاصه، شایستگی‌های اصلی خود را کشف کنید و فرصت‌ها و مشاغلی را پیدا کنید که آن‌ها را برجسته می‌کند.

با خودتان مهربان باشید

سعی کنید با خود مهربان باشید و در صورت ورود افکار منفی سعی کنید آن‌ها را به چالش بکشید. یک قانون خوب این است که با خود صحبت کنید به همان روشی که با همسران خود صحبت می‌کنید. درواقع دکتر ویلیامز می‌گوید: «با خودتان مهربان باشید. این یعنی در زمان‌هایی که احساس می‌کنید رفتاری خودمنتقدانه در پیش گرفته‌اید، با خودتان مهربان و ملایم باشید. به این فکر کنید که در چنین موقعیتی با دوستان‌تان چگونه رفتار می‌کنید. چون ما اغلب به دیگران توصیه‌‌های بسیار بهتری می‌کنیم تا به خودمان.»

خود را با کسی مقایسه نکنید

مقایسه خود با افراد دیگر راه خوبی نیست. سعی کنید روی اهداف و دستاوردهای خود تمرکز کنید، نه اینکه آن‌ها را با اهداف و دستاوردهای دیگران مقایسه کنید. هیچ دو نفری را نمی‌توان و نباید با هم مقایسه کرد. از مقایسه خود با دیگران دست بردارید، تنها شخصی که باید خودتان را با آن مقایسه کنید خودتان هستید.

دست از کمال گرا بودن بردارید

شما روی یک سری امور تسلط دارید. یک دسته امور هستند که تحت کنترل شما نیستند. کمال گرایی یعنی اینکه بخواهید کنترل عواملی که تحت کنترل شما نیستند را به دست بگیرید. خوب است تحت هر شرایطی تلاش خود را به صورت کامل انجام دهید و نتیجه امور را به حال خودشان رها کنید و از نگرانی‌های بی‌مورد دست بکشید. بهتر است بپذیرید که با سرزنش و آزار خود، نمی‌توانید چیزی را عوض کنید.

به دنبال علایق‌تان بروید

اگر شما عزت نفس پایینی دارید و دارید این مقاله را مطالعه می‌کنید، حتما با خودتان می گویید: ولی من اصلا نمی‌دونم به چی علاقه دارم که بخوام دنبالشون برم! این شرایط اصلا دور از انتظار نیست. تنها نیاز است کمی به خودتان زمان بدهید و توانایی‌ها و سرگرمی‌هایتان را بررسی کنید تا ببینید علاقه اصلی‌تان کجاست.

 ورزش کنید

با ورزش کردن از نظر جسمی، ذهنی و عاطفی احساس بهتری پیدا می‌کنید. ورزش کردن همچنین می‌تواند نقش موثری در کنترل و مدیریت سلامتی شما داشته باشد. به همین دلیل است که افراد ورزشکار معمولاً عزت نفس بالایی هم دارند.

 جسور باشید

جسور بودن به معنای احترام گذاشتن به نظرات و نیازهای دیگران و همچنین انتظار رفتار متقابل از سوی دیگران است. یک روش برای جسور بودن، تقلید از کسانی است که در این کار خوب هستند. جسور بودن به معنی تظاهر کردن به کسی که نیستید، نیست. بلکه به معنی توجه به راهنمایی‌ها و نکات مثبت افرادی که برایتان مهم هستند و به کار بردن این ویژگی‌های مثبت در زندگی فردی خودتان می‌باشد.

شما کامل نیستید

زیادی به خودتان سخت نگیرید. همه‌ی ما اشتباه می‌کنیم و این چیز بدی نیست؛ البته تا زمانی که از خطاهایمان درس بگیریم و آن‌ها را همین‌طور رها نکنیم. تنها معیارهایی که باید به آن‌ها وفادار باشید، معیارها و ارزش‌های شخص خودتان هستند. دست از حرص خوردن در مورد آنچه دیگران در موردتان فکر می‌کنند بردارید و به جایش روی ویژگی‌های خوبی که در خود می‌بینید تمرکز کنید. با این کار اطمینانی که به خود دارید بر عالم و آدم جلوه‌‌گر می‌شود و کاستی‌‌هایتان را جبران که هیچ، بر خوبی‌هایتان هم اضافه می‌کند.

نه گفتن را یاد بگیرید

افراد با عزت نفس پایین، اغلب احساس می‌کنند که مجبورند همیشه به دیگران بگویند «بله»، حتی وقت‌هایی که واقعاً تمایلی به این کار ندارند. خطرات این کار آن است که می‌تواند شما را به فردی تحت فشار، بی‌میل، خشمگین و افسرده تبدیل کند. “نه گفتن” را به روش‌های گوناگون تکرار کنید تا جایی که دیگران پیام‌تان را دریافت کنند.

خودگویی منفی را متوقف کنید

خودگویی، گفته‌هایی است که افراد با صدای بلند یا در ذهن خود به خودشان می‌گویند. خود گویی منفی می‌تواند به اشکال مختلف ظهور کند.

می‌تواند به ‌صورت مستقیم به نظر برسد! مانند، (من هرگز نمی‌توانم هیچ‌کاری را درست انجام دهم.)

ممکن است بر اساس احساس ارزیابی واقع‌‌بینانه از یک موقعیت باشد! مانند، (تنها کسی که نمره کم در این آزمون گرفت من بودم، پس احتمالا ریاضی من خوب نیست.)

سعی کنید کارهایی را انجام دهید که مغز شما به شما می‌گوید که نمی‌توانید. به خود بگویید این فقط یک آزمایش است و ببینید چه اتفاقی می‌افتد. ممکن است یاد بگیرید که کمی مضطرب بودن یا انجام چند اشتباه آنقدرها که فکر می‌کنید بد نباشد.

در شرایط سخت از جملات امیدوار کننده استفاده کنید و با مهربانی و دلگرمی با خود رفتار کنید. برای مثال به جای اینکه فکر کنید ارائه شما خوب پیش نمی‌رود، سعی کنید به خود بگویید: “حتی اگر انجام این کار سخت باشد، اما من می‌توانم از پس این وضعیت بربیآیم”

روی نکات مثبت زندگی‌تان تمرکز کنید

به قسمت‌هایی از زندگی خود فکر کنید که دارای نکات مثبتی هستند. مهارت‌هایی را که برای کنار آمدن با شرایط چالش برانگیز استفاده کرده‌اید در نظر بگیرید. به این فکر کنید که اگر یک تجربه منفی دارید، دفعه بعد برای ایجاد نتیجه مثبت‌تر چه کاری می‌خواهید انجام دهید؟

در مقابل تعریف‌ها و تمجیدها مقاومت نکنید

زمانی هم که از شما تعریف می‌شود، لطفاً به سبک ایرانی اصلا منکر آن تعریف نشوید یا نگویید که “اصلاً اینجور نیست که شما می‌گویید و این لباس نو نیست، لباس کهنه فلانی است، و این اصلاً مارک معروفی نیست. من این را توی حراجی گرفتم، چیز مهمی نیست. تصادفاً اینجوری راه میرم.” نه اینجوری نه…، اتفاقاً برعکس باید تشکر بکنیم از اینکه شما را اینجور می‌بینند؛ که از شما تعریف می‌کنند یا از مسائل مرتبط با شما تعریف می‌کنند.

همه افکار خود را بپذیرید

به جای جنگیدن، مقاومت یا تحت تأثیر قرار گرفتن توسط افکار یا احساسات منفی، آن‌ها را بپذیرید. نیازی نیست که آن‌ها را دوست داشته باشید، فقط به خود اجازه دهید آن‌ها را احساس کنید و بپذیرید. افکار منفی نیازی به کنترل و تغییر ندارند. هدف این است که از قدرت افکار منفی و تأثیر آن‌ها بر رفتار خود بکاهید.

این مراحل ممکن است در ابتدا ناخوشایند به نظر برسند اما با تمرین و به مرور راحت‌تر می شوند. همانطور که شروع به شناختن افکار و باورهایی می‌کنید که در عزت نفس پایین شما نقش دارند، می‌توانید با آن‌ها مقابله کنید یا طرز تفکرتان را درباره آن‌ها تغییر دهید. این به شما کمک می‌کند ارزش خود را به عنوان یک شخص بپذیرید و با افزایش عزت نفس، احتمالا اعتماد به نفس و احساس خوب نیز در شما افزایش می‌یابد.

با افراد مثبت اندیش وقت بگذرانید

با افرادی وقت بگذرانید که باعث می‌شوند شما نسبت به خودتان احساس خوبی داشته باشید و از کسانی که تمایل دارند تفکر منفی شما را تحریک کنند، اجتناب کنید.

جمع‌بندی

 

 

به شبکه‌های اجتماعی ما بپیوندید